تامین خواسته چک صیادی ثبت نشده

بله، برای چک صیادی ثبت نشده می توانید درخواست تامین خواسته بدهید، اما باید خسارت احتمالی را تودیع کنید؛ چون این چک ها مثل سند عادی هستند و مزایای چک های ثبت شده را ندارند. قانون جدید چک، برای اینکه معاملات با چک امن تر و شفاف تر بشن، کلی تغییرات مهم آورده. یکی از این تغییرات اساسی، لزوم ثبت چک در سامانه صیاد هم برای صادرکننده و هم برای دارنده است. اما گاهی وقتا پیش میاد که چک صیادی صادر میشه ولی خبری از ثبتش در سامانه صیاد نیست. در اینجور مواقع، سوال مهمی که پیش میاد اینه که تکلیف دارنده این چک چیه؟ چطور میتونه طلبش رو بگیره؟ خصوصاً بحث تامین خواسته برای این چک ها که از نظر قانونی یه جورایی سرنوشت متفاوتی دارن، خیلی مهم میشه. ما اینجا میخوایم به زبان ساده و خودمونی بهتون بگیم که اگه چک صیادی دارین که ثبت نشده، چطور باید برای گرفتن پولتون اقدام کنید و چه نکاتی رو باید حواستون باشه.

چیستی چک صیادی ثبت نشده از نگاه قانون

اصلاً بیایید ببینیم وقتی میگیم چک صیادی ثبت نشده، منظورمون چیه و قانون چطوری بهش نگاه می کنه.

چک صیادی و نقش سامانه صیاد

قبل از هر چیزی، باید یه توضیح کوچیک درباره چک های صیادی بدیم. چک های صیادی در واقع همون چک های قدیمی خودمونن، با این تفاوت که یه ظاهر جدید دارن (بنفش رنگن) و مهم تر از اون، باید مراحل ثبتشون در یه سامانه به اسم سامانه صیاد طی بشه. یعنی چی؟ یعنی وقتی یکی چک میده، اول خودش (صادرکننده) باید اطلاعات چک رو توی سامانه ثبت کنه. بعدش، کسی که چک رو می گیره (دارنده) هم باید وارد سامانه بشه و دریافت چک رو تأیید کنه. این کار باعث میشه که اطلاعات چک شفاف باشه و هر کسی نتونه هرجوری که دلش خواست چک بده یا بگیره. هدف اصلی این قانون، کم کردن کلاهبرداری ها و چک های برگشتی و بالابردن اعتبار چک در معاملات بود.

چه بلایی سر چک ثبت نشده می آید؟

حالا تصور کنید یکی یه چک صیادی بهتون داده ولی زحمت ثبت کردنش رو به خودش نداده، یا شما هم یاد رفتین تأییدش کنید. اینجا قصه فرق می کنه. طبق قانون جدید، چک های صیادی که در سامانه ثبت نشن، از حالت یه سند تجاری لازم الاجرا خارج میشن و میشن یه سند عادی. شاید با خودتون بگید خب چه فرقی می کنه؟ فرقش از زمین تا آسمونه! وقتی یه چک، سند تجاری لازم الاجرا باشه، یعنی اگه برگشت بخوره، می تونید خیلی سریع و راحت از طریق دادگاه یا حتی اداره ثبت، برای گرفتن پولتون اقدام کنید. اصلاً نیاز به طی کردن پروسه طولانی دادرسی نیست. اما وقتی همین چک بشه سند عادی، دیگه اون قدرت و سرعت رو نداره. به عبارتی، برای مطالبه وجهش، باید مثل بقیه قرض و قولهاتون، یه دعوای حقوقی معمولی رو در دادگاه دنبال کنید که زمان برتر و پیچیده تره.

فرق تامین خواسته در چک های صیادی: ثبت شده یا ثبت نشده؟

یکی از مهمترین ابزارهایی که برای گرفتن حق و حقوقتون تو دعواهای مالی دارین، تامین خواسته هست. بیاین ببینیم این تامین خواسته برای چک های ثبت شده و ثبت نشده چقدر با هم فرق دارن.

وقتی چک صیادی ثبت شده، داستان فرق می کند

اگه شما یه چک صیادی دارین که مراحل ثبتش توی سامانه صیاد کامل انجام شده و همه چیزش اوکیه، دیگه خیلی لازم نیست نگران تامین خواسته به اون معنی که برای اسناد عادی استفاده میشه، باشید. چرا؟ چون قانون این چک ها رو خیلی قوی کرده. اگه چک ثبت شده شما برگشت بخوره، می تونید مستقیماً و بدون اینکه لازم باشه دادگاه کلی رسیدگی کنه، از دادگاه درخواست صدور اجراییه کنید. یعنی دادگاه یه جورایی مستقیماً دستور میده که پول شما از حساب صادرکننده چک پرداخت بشه یا اموالش توقیف بشه. حتی بانک مرکزی هم میتونه حساب های صادرکننده رو مسدود کنه یا اون رو از گرفتن خدمات بانکی محروم کنه. در این حالت، «تامین خواسته» به شکل معمولش برای شما مطرح نیست چون مکانیزم های قانونی قوی تری برای وصول چک تون دارین و عملاً مراحل اجرایی خیلی سریع تر پیش میره.

تامین خواسته برای چک صیادی ثبت نشده: ضرورت تودیع خسارت احتمالی

حالا برگردیم به موضوع اصلی خودمون، یعنی چک صیادی ثبت نشده. گفتیم که این چک ها مثل سند عادی هستن، درسته؟ خب، وقتی یه سند عادی دارین و میخواین قبل از اینکه دادگاه به طور کامل به دعواتون رسیدگی کنه و حکم قطعی بده، مطمئن بشین که بدهکار اموالش رو از دست خارج نمیده یا پنهان نمیکنه، میتونید درخواست تامین خواسته بدید. این یعنی از دادگاه می خواین که تا قبل از صدور حکم نهایی، اموال طرف مقابل رو توقیف کنه. اینجوری وقتی حکم به نفع شما صادر بشه، می تونید از همون اموال توقیف شده پولتون رو بگیرید.

اما یه نکته خیلی مهم اینجا هست: وقتی برای یه سند عادی مثل چک ثبت نشده، درخواست تامین خواسته میدید، دادگاه از شما می خواد که یه مبلغی رو به عنوان خسارت احتمالی تو صندوق دادگستری بذارید یا یه ضمانت نامه بانکی معادلش رو ارائه بدید. این مبلغ معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ درصد مبلغ چک هست که توسط قاضی تعیین میشه. چرا؟ چون ممکنه در نهایت، دادگاه حق رو به شما نده و رای به ضررتون صادر بشه. در اون صورت، اگه اموال طرف مقابل توقیف شده باشه و اون از این بابت ضرر کرده باشه، از همین مبلغ خسارت احتمالی که شما گذاشتید، جبران میشه. پس اگه چک صیادی ثبت نشده دارید، یادتون باشه که برای تامین خواسته حتماً باید این مبلغ خسارت احتمالی رو آماده کنید. مبنای قانونی این تودیع خسارت هم ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنیه که اسناد عادی رو شامل این قاعده می دونه و چک ثبت نشده دیگه جزء استثنائات اسناد لازم الاجرا نیست.

«برای چک های صیادی ثبت نشده، تامین خواسته (توقیف اموال قبل از حکم قطعی) کاملاً امکان پذیره، اما دارنده چک باید یه مبلغی رو به عنوان خسارت احتمالی به دادگاه بسپاره.»

قدم به قدم برای مطالبه و تامین خواسته چک صیادی ثبت نشده

حالا که میدونیم چک صیادی ثبت نشده چیه و چه فرقی با چک های ثبت شده داره، بیاید ببینیم اگه چنین چکی دستمونه، چطور باید مراحل قانونی رو طی کنیم تا پولمون رو بگیریم. نگران نباشید، مرحله به مرحله با هم میریم جلو.

اولین گام: سراغ بانک بروید

اول از همه، حتی اگه چک شما ثبت نشده، لازمه که برید به بانکی که چک روش کشیده شده (بانک محال علیه). اونجا درخواست گواهی عدم پرداخت یا همون برگشت زدن چک رو بدید. البته این گواهی عدم پرداخت با اون گواهی ای که برای چک های صیادی ثبت شده صادر میشه، فرق داره و اون مزایا رو به شما نمیده. اما باز هم نشون میده که شما برای نقد کردن چک اقدام کردید و حساب صادرکننده هم موجودی کافی نداشته. این گواهی به عنوان یه مدرک مهم برای دعوای حقوقی شما محسوب میشه.

تنظیم دادخواست: هم مطالبه، هم تامین!

بعد از گرفتن گواهی عدم پرداخت، نوبت به تنظیم دادخواست میرسه. این دادخواست رو باید تو دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آماده و ثبت کنید. توی این مرحله باید دو تا خواسته رو مطرح کنید:

• خواسته اصلی: «مطالبه وجه چک» به عنوان یه سند عادی. یعنی رسماً از دادگاه می خواین که به صادرکننده چک دستور بده پولتون رو پرداخت کنه.
• خواسته فرعی: «درخواست صدور قرار تامین خواسته». این همون بخش مهمیه که به دادگاه میگین قبل از اینکه حکم نهایی صادر بشه، اموال طرف رو توقیف کنه.

تو دادخواستتون باید مشخصات دقیق چک (مثل شماره، مبلغ، تاریخ) رو بنویسید و توضیح بدید که چرا این چک ثبت نشده و چه اتفاقی افتاده. ارائه اصل چک و گواهی عدم پرداخت بانک (اگه گرفتین) هم لازمه. یادتون باشه باید برای تودیع خسارت احتمالی آماده باشید.

دادخواست رو ثبت کنید

بعد از اینکه دادخواستتون رو آماده کردید، باید از طریق همون دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اون رو ثبت کنید. این دفاتر، دادخواست شما رو به دادگاه صالح میفرستن.

رسیدگی دادگاه به تامین خواسته

وقتی دادخواستتون به دست دادگاه رسید، قاضی اول درخواست تامین خواسته رو بررسی می کنه. خوبی این مرحله اینه که معمولاً بدون اینکه طرف مقابل (خوانده) رو خبر کنن یا جلسه دادرسی تشکیل بدن، بهش رسیدگی میشه. قاضی میزان خسارت احتمالی رو تعیین می کنه و اگه شما اون مبلغ رو واریز کنید یا ضمانت نامه بسپرید، قرار تامین خواسته صادر میشه. این قرار به این معنیه که دادگاه به شما اجازه داده تا اموال بدهکار رو توقیف کنید.

ابلاغ و اجرای قرار تامین خواسته

بعد از صدور قرار تامین خواسته، این قرار به خوانده و همینطور به جاهای مربوطه مثل بانک ها، اداره ثبت اسناد و املاک، اداره راهنمایی و رانندگی و… ابلاغ میشه. بعد از ابلاغ، شما می تونید اموال منقول و غیرمنقول (مثل خونه، ماشین، حساب بانکی) خوانده رو تا سقف مبلغ چک، توقیف کنید. با این توقیف، خوانده دیگه حق نداره اون اموال رو بفروشه یا به نام کس دیگه ای بزنه. البته استفاده از منافع مال برای او آزاد است.

دعوای اصلی مطالبه وجه رو دنبال کنید

حالا که خیالتون از بابت توقیف اموال یه کم راحت شد، نوبت به رسیدگی به اصل دعوای «مطالبه وجه چک» میرسه. دادگاه جلسات دادرسی رو برگزار می کنه. شما به عنوان خواهان باید ثابت کنید که پول از صادرکننده طلب دارین و اون هم فرصت دفاع از خودش رو داره. این مراحل ممکنه یه مقدار زمان بر باشه، چون دادگاه باید همه مدارک و دلایل رو بررسی کنه.

وقتی حکم قطعی شد، چی؟

بعد از اینکه دادگاه به نفع شما رای صادر کرد و این رای قطعی شد (یعنی مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی هم طی شد و دیگه نمیشه بهش اعتراض کرد)، می تونید درخواست صدور اجراییه کنید. با این اجراییه، پولتون از همون اموال توقیف شده برداشت میشه و به حسابتون واریز میشه. اگه اموال توقیف شده برای کل مبلغ کافی نباشه، می تونید سایر اموال بدهکار رو هم شناسایی و برای توقیفشون اقدام کنید.

چند نکته ریز اما مهم حقوقی و عملی

تو این مسیر پر پیچ و خم قانونی، دونستن چند تا نکته می تونه حسابی به کارتون بیاد و از دردسرهای احتمالی کم کنه. پس حواستون رو خوب جمع کنید.

آیا ثبت نکردن چک صیادی خودش جرمه؟

نه! این یه باور غلطه که بعضیا فکر می کنن اگه چک صیادی ثبت نشه، طرف مجرم شناخته میشه. طبق قانون جدید چک، صرفاً ثبت نکردن چک، جرم نیست و مجازات کیفری نداره. یعنی هیچ کس به خاطر ثبت نکردن چک به زندان نمیره. اما خب، همونطور که گفتیم، تبعات حقوقی داره و چک رو از حالت یه سند قدرتمند تجاری به یه سند عادی تبدیل می کنه که همین خودش به اندازه کافی دردسرسازه.

کجا باید شکایت کنیم؟ (مرجع صالح)

برای پیگیری مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده، مرجع صالح رسیدگی دادگاه عمومی حقوقی هست. البته اگه مبلغ چک زیر ۲۰ میلیون تومان باشه، (که این مبلغ ممکنه با گذشت زمان و تغییر قوانین، عوض بشه)، می تونید به شورای حل اختلاف هم مراجعه کنید. پس حواستون باشه که بسته به مبلغ، باید جای درستی رو برای شروع انتخاب کنید.

ظهرنویسان چک ثبت نشده، چه وضعیتی دارند؟

یکی از مزایای مهم چک های تجاری (همون چک های قدیم یا چک های صیادی ثبت شده) اینه که اگه چند نفر پشت چک رو امضا کرده باشن (یعنی ظهرنویسی کرده باشن)، شما می تونید از همه اون ها به طور همزمان پولتون رو مطالبه کنید. به این میگن مسئولیت تضامنی. اما وقتی چک صیادی ثبت نشده باشه و به سند عادی تبدیل بشه، این مزیت مهم رو از دست میده. یعنی معمولاً ظهرنویسان چک ثبت نشده، مسئولیت تجاری نخواهند داشت و شما فقط می تونید از خود صادرکننده چک مطالبه وجه کنید. این خودش یه دلیل دیگه برای اهمیت ثبت چک هست.

میشه وثیقه رو عوض کرد؟ (تبدیل تامین)

بله، این امکان وجود داره. اگه شما برای تامین خواسته، مالی از بدهکار رو توقیف کردید (مثلاً یه ماشین) و بدهکار خواست اون رو آزاد کنه و به جاش یه چیز دیگه رو وثیقه بذاره (مثلاً پول نقد یا یه ملک دیگه)، می تونه از دادگاه تقاضای تبدیل تامین کنه. البته این مشروط به اینه که مال جایگزین، ارزشش کمتر از مال قبلی نباشه و خواهان (یعنی شما) هم باهاش موافق باشین. بدهکار هم فقط یک بار میتونه درخواست تبدیل تامین بده.

پس گرفتن خسارت احتمالی

خب، گفتیم که برای تامین خواسته چک ثبت نشده باید یه مبلغی رو به عنوان خسارت احتمالی تودیع کنید. اگه در نهایت دادگاه به نفع شما رای قطعی صادر کرد و پولتون رو گرفتید، میتونید درخواست پس گرفتن اون مبلغ خسارت احتمالی رو از دادگاه بکنید. معمولاً دادگاه بعد از قطعیت حکم به نفع شما، دستور استرداد این مبلغ رو صادر می کنه.

مهلت اقدام برای تامین خواسته

برای چک های عادی (که چک صیادی ثبت نشده هم در حکم اونهاست)، قانون مهلت خاصی برای درخواست تامین خواسته تعیین نکرده. یعنی شما می تونید هر وقت که صلاح دونستید، درخواست تامین خواسته بدید. اما همیشه توصیه میشه که هر چه زودتر اقدام کنید. چون ممکنه بدهکار اموالش رو منتقل کنه یا پنهان کنه و شما برای گرفتن پولتون به مشکل بخورید. پس تعلل نکنید!

یک نکته دیگر در مورد مهلت این است که اگر دادگاه قبل از طرح دعوای اصلی، بنا به درخواست شما قرار تامین خواسته صادر کنه، شما مکلفید ظرف ۱۰ روز دعوای اصلی رو توی دادگاه صالح اقامه کنید. اگه این کار رو نکنید، طرف مقابل (بدهکار) میتونه از دادگاه بخواد که قرار تامین خواسته رو لغو کنه و اموالش آزاد بشه. پس حواستون به این مهلت ۱۰ روزه هم باشه.

چقدر خرج برمی داره؟ هزینه های مطالبه و تامین خواسته چک ثبت نشده

رسیدگی به پرونده های حقوقی، مثل هر کار دیگه ای، یه سری هزینه ها داره. وقتی پای چک صیادی ثبت نشده و مطالبه وجهش به دادگاه باز میشه، باید با این هزینه ها هم آشنا بشید تا بعداً غافلگیر نشید.

هزینه دادرسی

مهم ترین هزینه، «هزینه دادرسی» هست. این هزینه بر اساس مبلغ چک شما محاسبه میشه. در حال حاضر، اگه مبلغ چک تا ۲۰ میلیون تومان باشه، ۲.۵ درصد و اگه بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشه، ۳.۵ درصد از کل مبلغ چک رو باید به عنوان هزینه دادرسی پرداخت کنید. این پول رو باید موقع ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت کنید.

مبلغ خسارت احتمالی

همونطور که قبل تر گفتیم، برای درخواست تامین خواسته چک صیادی ثبت نشده، دادگاه از شما می خواد که مبلغی رو به عنوان «خسارت احتمالی» تودیع کنید. این مبلغ ثابت نیست و قاضی دادگاه بر اساس شرایط پرونده و مبلغ چک، اونو تعیین می کنه که معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ درصد مبلغ چک هست. این پول رو تا زمانی که حکم قطعی صادر نشده، دادگاه نگه میداره و بعد از اون به شما برگردونده میشه.

هزینه وکیل (اگر لازم شد)

اگه تصمیم بگیرید برای پیگیری پرونده تون وکیل بگیرید، که اتفاقاً برای پرونده های حقوقی این چنینی خیلی توصیه میشه، باید «هزینه وکالت» رو هم در نظر داشته باشید. این هزینه بستگی به توافق شما با وکیل داره و می تونه درصدی از مبلغ چک یا یه مبلغ ثابت باشه. حضور وکیل متخصص می تونه کار رو براتون راحت تر و مطمئن تر کنه.

مخارج جانبی

علاوه بر اینا، ممکنه یه سری هزینه های جزئی دیگه هم پیش بیاد. مثلاً هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای ثبت دادخواست و ابلاغیه ها، یا اگه نیاز به کارشناسی باشه، هزینه کارشناسی و از این قبیل. این هزینه ها معمولاً زیاد نیستن، اما باید در نظر گرفته بشن.

نوع هزینه	توضیح	نحوه محاسبه / پرداخت
هزینه دادرسی	پرداخت به دادگستری برای شروع پرونده	تا 20 میلیون: 2.5% مبلغ چک بالای 20 میلیون: 3.5% مبلغ چک
خسارت احتمالی	وثیقه ای برای تامین خواسته (برگشت پذیر)	تعیین توسط قاضی (معمولاً 10-30% مبلغ چک)
حق الوکاله	در صورت استفاده از خدمات وکیل	توافقی با وکیل
هزینه های جانبی	مثل دفاتر خدمات قضایی، کارشناسی و …	متغیر و جزئی

همونطور که می بینید، مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده می تونه هزینه هایی رو برای شما داشته باشه. اما اگه حق با شما باشه، بسیاری از این هزینه ها در نهایت از بدهکار مطالبه و دریافت میشه.

نتیجه گیری

در آخر، با همه این صحبت ها که کردیم، اگه چک صیادی دستتونه و اون بنده خدا (صادرکننده) یا خودتون حواستون به ثبتش تو سامانه صیاد نبوده، دیگه اون چک قدرت قبل رو نداره و مثل یه سند عادی باهاش برخورد میشه. این یعنی برای گرفتن حقتون، باید یه مسیر حقوقی طولانی تر و البته با هزینه بیشتر رو طی کنید. مهم ترین فرقش هم اینه که برای تامین خواسته و اینکه خیالتون راحت باشه که بدهکار اموالش رو از دست خارج نمی کنه، باید یه مبلغی رو به عنوان خسارت احتمالی توی دادگاه بذارید.

یادتون باشه که قانون خیلی ریزه کاری ها داره و تو اینجور پرونده ها، یه اشتباه کوچیک ممکنه کار رو براتون سخت کنه. پس بهتره که قبل از هر اقدامی، حتماً با یه وکیل متخصص در امور چک مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه راهنماییتون کنه که چطور بهترین و سریع ترین راه رو برای رسیدن به حقتون پیدا کنید و از تضییع حقوق تون جلوگیری کنید. خلاصه اینکه، هوشمندانه عمل کنید و حقوق خودتون رو دست کم نگیرید!