اولین دستاورد مذاکره میان ایران و آمریکا/شانس موفقیت مذاکرات زیاد است /دو طرف بر دو موضوع به توافق اولیه می رسند

زهره نوروزپور: رئیس جمهور آمریکا روز دوشنبه 7 آپریل در دیدار با نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در اتاق بیضی به خبرنگاران گفت که آمریکا در حال مذاکره با ایران است و روز شنبه قرار است در بالاترین سطح سیاسی در عمان گفتگو کنند. بامداد امروز نیز سیدعباس عراقچی وزیرخارجه کشورمان ضمن تایید آغاز مذاکره از روز شنبه بار دیگر بر غیر مستقیم بودن مذکره تاکید کرد. در همین باره علیرضا سلطانی کارشناس ارشد سیاست خارجی و روابط بین الملل به پیشتاز گفت که شانس موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا زیاد است او معتقد است که این گفتگو و مذاکره بسیار متفاوت تر از برجام است و ماهیت و سبک آن در شرایط فعلی منطقه و جهان ایجاب می کند که سریع تر پیش رود ضمن اینکه در عالم سیاست هیچ چیزی قطعی یا حتمی نیست . احتمال شکست در مذاکره هم وجود دارد اما این احتمال با توجه به اراده دوطرف برای آغاز مذاکره و شرایط سختی سیاسی اقتصادی و امنیتی که طرفین در آن قرار دارند کم ارزیابی می شود ایران و آمریکا اصولا هیچ علاقه و اعتقادی به درگیری نظامی ندراند چرا که از این درگیری برنده ای بیرون نخواهد آمد و برخی عوامل ثالث مانند اسرائیل و روسیه از آن بهره مند خواهند شد. سلطانی دراینباره به ما گفت: نفس آغاز مذاکره ایران و آمریکا اولین دستاورد بزرگ این مذاکرات است. مشروح گفتگو را در ادامه می خوانیم:

مهمترین دستاورد مذاکرات روز شنبه؛فعلا سایه جنگ را دور کرد

مذاکرات ایران و آمریکا به گفته مقامات رسمی از روز شنبه آغاز می شود؛ نتیجه مذاکرات را چگونه ارزیابی می کنید؟

نفس آغاز مذاکرات ایران و آمریکا اتفاق خوبی برای هر دو کشور می باشد. فارغ از نتایج و دستاوردهای نهایی این مذاکرات که به نظر من یک فرایند ادامه دار خواهد بود دستاورد حداقلی و سریع آن این است که دوطرف از فاز رویارویی نظامی و تقابل سخت دور شده اند. این مهمترین دستاورد مذاکرات روز شنبه است. حضور مقامات ارشد دوکشور در سطح وزیر امور خارجه ایران و نماینده ویِژه ترامپ در این مذاکرات هم گویای این است که طرفین اراده لازم برای رسیدن به توافق و یا حداقل آغاز و انجام مذاکرات جدی را دارند و این پیام مثبت و مفیدی برای بازارهای بین المللی و داخلی است . بنابراین با هر معیاری بخواهیم ارزیابی کنیم مذاکرات شنبه مذاکراتی بسیار مهم و سرنوشت ساز برای ایران آمریکا منطقه و حتی جهان است.این مذاکرات فعلا سایه جنگ را از سر دو کشور و منطقه دور می کند و این خود دستاورد بزرگی است که به دو کشور فرصت تامل و تفکر بیشتر را می دهد.

دو طرف بر دو موضوع به توافق اولیه می رسند؛ اول مذاکره مستقیم دوم طولانی شدن مذاکرات

 تاکید کردید که دور جدید مذاکرات یک فرایند و ادامه دار خواهد بود؛ کمی این مهم را توضیح دهید…

ایران و آمریکا در این دور از مذاکرات با ۲ هدف متفاوت وارد می شوند . آمریکا به دنبال مذاکره جدی و رسیدن سریع به توافق است اما ایران به دنبال راستی آزمایی و سنجش میزان صداقت طرح آمریکایی برای ورود به مذاکره مستقیم خواهد بود . بنابراین ممکن است در ابتدای مذاکرات دوطرف با چالش مواجه شوند اما این چالش جدی نخواهد بود و به نظر می رسد با توجه به پیچیدگی گستردگی  تنوع موضوعات و ارتباط موضوعات به یکدیگر دوطرف بر دو موضوع به توافق اولیه برسند . موضوع اول برگزاری مستقیم مذاکره است که این خواست طرف آمریکایی است و دوم طولانی شدن و ادامه دار شدن مذاکره است که این خواست طرف ایرانی است . در واقع هر دو طرف به این دقت و صرافت خواهند افتاد که اولا مذاکره غیرمستقیم فایده و سودی برای طرفین ندارد و حتما باید مذاکره مستقیم باشد . دوم اینکه مذاکره ایران و آمریکا و رسیدن به توافق با توجه به عمیق بودن چالش ها و تنوع موضوعات نیازمند بررسی و زمان بیشتر است .

منافع ایران و آمریکا و حتی کشورهای ثالث در این است که ایران و آمریکا بر خلاف مذاکرات قبلی برای برجام خیلی سریع به نتیجه و توافق برسند

*** آیا مذاکرات طولانی با رویکرد ترامپ برای تعیین ضرب الاجل ۲ ماهه و رسیدن سریع به توافق منافات ندارد و طرف آمریکایی با این روند موافقت خواهد کرد؟

ماهیت و نفس مذاکرات چنانکه گفته شد طرف آمریکایی را نیز به این مساله خواهد رساند که حل همه مسائل میان ایران و آمریکا سریع و کوتاه مدت نخواهد بود. هرچند که تجربه ثابت کرده مذاکرات طولانی و بدون زمان بندی مشخص مذاکره ای موفق و مطلوب نخواهد بود. منافع ایران و آمریکا و حتی کشورهای ثالث در این است که ایران و آمریکا بر خلاف مذاکرات قبلی برای برجام خیلی سریع به نتیجه و توافق برسند هرچند اصرار به توافق سریع می تواند کل مذاکرات را به دلیل پافشاری طرفین بر خواست های خود در خطر قرار دهد اما واقعیت این است که مذاکرات طولانی هم مسائل و چالش های خود را خواهد داشت و اثربخشی لازم را از بین می برد. ضمن اینکه در طول مذاکرات حوادث و متغیرهای جدیدی ظهور می کند که آن هم می تواند بر روند و نتایج مذاکره سایه اندازد و حتی در خطر قرار دهد.  ایران و آمریکا در ابتدای دولت سیزدهم مذاکرات خوبی را دنبال کردند و در آستانه توافق بودند اما حمله روسیه به اوکراین و بروز خطای محاسباتی از سوی ایران منجر به توافق نهایی نشد. در حال حاضر هم با وجود عناصری مانند اسرائیل و نتانیاهو که رفتار و سیاست مشخص و باثباتی ندارند و همچنین روسیه نمی توان چندان به نتیجه مطلوب برای مذاکرات طولانی میان آمریکا و ایران خوشبین بود. نفع طرفین در رسیدن به توافق در یک بازه زمانی معقول و منطقی است نه یک ماهه و نه چند ساله.

احتمال رسیدن به توافق نهایی در یک بازه زمانی یک و یا حتی ۲ ماهه کم است

*** پس شما امکان رسیدن به توافق در زمان کوتاه را پیش بینی نمی کنید؟

احتمال رسیدن به توافق نهایی در یک بازه زمانی یک و یا حتی ۲ ماهه کم است اما این به معنی عدم توافق مرحله ای و بخشی میان دو طرف نیست. توافق بر سر یک بازه زمانی مشخص برای رسیدن به توافق نهایی و همچنین یک توافق اولیه بر سر برخی موضوعات برای ثابت کردن عزم طرفین به پایبندی به مذاکره ممکن است اتفاق افتد. در این خصوص می توان مثلا به توافق بر سر همکاری موثرتر و جدی تر ایران با آژانس بین المللی انرِژی هسته ای برای نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران توقف داوطلبانه ایران به غنی سازی اورانیوم دریک سطح مشخص با تایید آژانس از طرف ایران و توقف روند تشدید تحریم های اقتصادی ایران و ارائه برخی معافیت های تحریمی مانند صادارت گاز و برق به عراق و در بهترین شرایط آزادسازی بخشی از پول های بلوکه شده ایران در کشورهایی مانند قطر از طرف آمریکا  اشاره کرد.

از این درگیری برنده ای بیرون نخواهد آمد فقط اسرائیل و روسیه از آن بهره مند خواهند شد

*** عدم حصول توافق یا شکست طرفین در مذاکره و توسل به اقدام نظامی در این مرحله چقدر محتمل است؟

در عالم سیاست هیچ چیزی قطعی یا حتمی نیست . احتمال شکست در مذاکره هم وجود دارد اما این احتمال با توجه به اراده دوطرف برای آغاز مذاکره و شرایط سختی سیاسی اقتصادی و امنیتی که طرفین در آن قرار دارند کم ارزیابی می شود ایران و آمریکا اصولا هیچ علاقه و اعتقادی به درگیری نظامی ندراند چرا که از این درگیری برنده ای بیرون نخواهد آمد و برخی عوامل ثالث مانند اسرائیل و روسیه از آن بهره مند خواهند شد. لذا به نظر می رسد در عمل ایران و آمریکا در این مرحله به تقابل نظامی علی رغم سیاست های اعلامی گرایشی ندارند و تلاش خواهند کرد در بستر مذاکرات به نتایج ملموسی برسند . اصولا مذاکره صورت میگیرد تا صورت گیرد.  مذاکره برای به توافق نرسیدن نمی باشد هرچقدر هم شکاف میان دوطرف سخت و عمیق باشد اما از دل مذاکره همواره   راهی برای رسیدن به توافق ایجاد می شود و این در مورد مذاکره ایران و آمریکا هم مصداق دارد.

شرایط منطقه ای و اروپا به سود مذاکره است؛تنها کشور غیرقابل اطمینان روسیه است که با توجه به چشم انداز مبهم جنگ اوکراین نمی توان روی سیاست های اعلامی آن در قبال مذاکره ایران و آمریکا حساب کرد

*** نقش عوامل و عناصر منطقه ای و بین المللی ثالث در مذاکرات پیشرو در مقایسه با مذاکرات برجام و میزان تاثیرگذاری مثبت یا منفی انها را چگونه ارزیابی می کنید؟

با وجود اینکه شرایط سیاسی و امنیتی منطقه بعد از ۷ اکتبر به مراتب نسبت به دوره مذاکرات برجام حساس تر و بی ثبات تر خطرناک تر به نظر می رسد اما همین شرایط احتمال حصول به توافق میان ایران و آمریکا برای جلوگیری از یک تقابل نظامی تمام عیار و گرفتار شدن کل منطقه و کشورهای آن در جنگ را تقویت می کند و یکی از دلایل مذاکرات هم همین مساله است. در عین حال به نسبت دوره برجام نقش عوامل ثالث تخریبگر در فرایند مذاکرات کمتر و ضعیف تر است . بر خلاف دوره قبل کشورهای عربی منطقه اینبار از رسیدن به توافق و جلوگیری از جنگ میان ایران و آمریکا استقبال و حمایت می کنند در حالکیه در دوره قبلی سعی در اخلال و کارشکنی داشتند. عنصر مهمی مانند اسرائیل هم هرچند قطعا از نفس مذاکره و توافق ایران و آمریکا راضی نیست و حتی مخالف است اما در حال حاضر از سوی ترامپ کنترل و مدیریت میشود به نوعی امکان دخالت ونفوذ در مذاکره را کمتر دارد هرچند امریکا قطعا در مذاکره و توافق با ایران منافع اسرائیل مد نظر دارد. بنابراین شرایط منطقه ای به سود مذاکره است . شرایط بین المللی از سوی اروپا نیز در راستای مذاکره و توافق است . در این میان چین هم به نظر می رسد با توجه به توافقات قبلی با کشورهای منطقه از توافق حمایت خواهد کرد و ٱن را در راستای ثبات منطقه و منافع خود می بیند . تنها کشور غیرقابل اطمینان روسیه است که با توجه به چشم انداز مبهم جنگ اکراین نمی توان روی سیاست های اعلامی آن در قبال مذاکره ایران و آمریکا حساب کرد. در دوره قبلی مذاکره میان ایران و آمریکا در ابتدای روی فعالیت دولت سیزدهم حمله روسیه به اکراین و خطای محاسباتی ایران روند مذاکرات و توافق را بر هم زد . علی رغم همه این مسائل به نظر می رسد شرایط بین المللی هم به طور نسبی در جهت تقویت روند مذاکره ایران و آمریکا می باشد شانس موفقیت مذاکرات  بیشتر از شانس شکست است .

مذاکره مستقیم خود دستاورد دیگر این مذاکرات خواهد بود/حتمال حصول یک توافق اولیه در حوزه هسته ای

*** در صورتیکه  مذاکره ایران و آمریکا به توافق منتج شود  این توافق چه ابعاد و شاخص هایی خواهد داشت؟ اصولا چه دستاوردی برای این مذاکرات می بینید؟

پاسخ به سوال کمی سخت است. مساله این است که هر دو طرف ایران و آمریکا ماهیتا به مذاکره نیاز دارند و به دنبال آن هستند . آنچه مهم است این است که مذاکره میان ایران و آمریکا علی رغم توقف ها و موانع بالاخره آغاز شده و این خود دستاورد بزرگی است . واکنش بازارهای داخلی ایران که همواره شاخص مهم و اطمینان بخشی نسبت به روند تحولات سیاسی آینده است این را به خوبی نشان می دهد. پیش بینی میشود مذاکرات خیلی زود به شکل مستقیم درآید و چه بسا از ابتدا مستقیم باشد و تنها شکل ظاهری غیرمستقیم را رعایت کند که جدی به نظر نمی رسد این از فحوای کلام هم مقامات ایرانی که مذاکره مستقیم را کاملا رد نکرده اند و هم تاکید ترامپ مشخص است . پس مذاکره مستقیم خود دستاورد دیگر این مذاکرات خواهد بود . دستاورد سوم هم احتمال حصول یک توافق اولیه در حوزه هسته ای است که در سوالات قبلی به آن اشاره شد و با هدف روشن نگه داشتن چراغ مذاکرات است و در نهایت هم می توان به دستاورد چهارم اشاره کرد که یک توافق کلی و نهایی برای حل چالش های منطقه ای و بین المللی میان ایران و آمریکا است . بنابراین می توان به مذاکرات و نتایج آن خوشبین بود.

315 315