تاریخ ایستاده در آوار؛ خانه باقرخان نفس های آخر خود را می کشد – خبرگزاری پیشتاز | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری پیشتاز-گروه استان ها: در قلب محله تاریخی خیاوان تبریز در کوچه ای باریک و آرام به نام «سالار دربندی» خانه ای وجود دارد که سنگ به سنگ آن روایت گر روزهای خون و فریاد است؛ خانه ای که منتسب به باقرخان سردار نام آشنای مشروطه خواه است و این روزها با سقف فرو ریخته و دیوارهای شکسته اش بی صدا فریاد می زند.

خانه ای که سال ۱۳۹۹ در فهرست آثار ملی ثبت شد اما همچنان در پیچ وخم بی عملی اختلاف وراث و نبود عزم جدی رو به زوال می رود؛ همان طور که شاید بخشی از هویت تبریز آرام آرام در سکوتی تلخ فرو می پاشد.

قدم که در کوچه می گذاری سکوت سنگینی تو را در بر می گیرد. روبه رو دروازه ای کهنه با قفلی زنگ زده خانه ای را پنهان می کند که روزگاری سنگرش جنگ بود و امروز سنگ قبری خاموش بر تاریخ. خانه ای بزرگ به وسعت چهار هزار و ۶۰۰ متر مربع اما خالی از هر صدا جز صدای ریزش. سقف ها یکی یکی فرو ریخته اند و دیوارها ترک برداشته اند. انگار زمان جنگ را از یاد نبرده اما ما چرا فراموش کرده ایم؟

خانه قهرمان بی قهرمان مانده است

خانه منتسب به باقرخان در سال ۱۳۹۹ به ثبت آثار ملی رسید اما هنوز نه تملک آن کامل و نه طرحی برای احیا اجرایی شده است. آن گونه که معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار پیشتاز می گوید: ماجرا از مصوبه ای در سفر استانی هیئت دولت در سال ۱۴۰۱ آغاز شد؛ جایی که قرار شد شهرداری تبریز و میراث فرهنگی هرکدام نیمی از بودجه لازم را برای تملک خانه پرداخت کنند.

اما از مصوبه تا عمل راه درازی ست. باقرخان سردار مشروطه با قشون شاه جنگید اما خانه اش امروز گرفتار قشون وراث و اختلافات حقوقی است. به گفته مسئولان تنها حدود ۵۰ درصد ملک تملک شده و باقی در گرو امضاهایی است که نمی خواهند پای توافقی بنشینند.

در همان حال که میان خرابه های خانه قدم می زدم به پنجره ای شکسته رسیدم؛ قاب چوبی پوسیده ای که زمانی شاید باقرخان از آن به خیابان نگریسته بود. این جا فقط یک خانه نیست؛ سند زنده تاریخ تبریز است یادگاری از نبرد از مقاومت از مشروطه.

خانه های تاریخی دیوار نیستند؛ حافظه اند. اگر یکی شان فرو بریزد بخشی از حافظه ما هم فرو می ریزد. اگر این خانه به سرنوشت سایر خانه های فراموش شده دچار شود چگونه می توانیم به نسل بعد بگوییم که باقرخان کیست؟ که خیاوان چه بود؟ که تبریز چگونه ایستاد؟

این خانه اگرچه شاید سکونتگاه شخصی سردار نبوده اما همان طور که پژوهشگران می گویند در مرکز جبهه خیاوان و قلب مبارزه مشروطه خواهان قرار داشته است. جایی که فرماندهی می شد تصمیم گرفته می شد ایستادگی شکل می گرفت. اینجا مکان رویداد است مکان تاریخ.

تعداد بالای وراث؛ مشکل اصلی بلاتکلیفی این بنا

وحید نواداد معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در گفت وگو با خبرنگاران خانه منتسب به باقرخان را از مصوبات دور اول سفر هیئت دولت به استان در خرداد ۱۴۰۱ دانست و گفت: براساس این مصوبه اعتبار لازم برای تملک خانه به صورت مساوی بین شهرداری تبریز و میراث فرهنگی تخصیص یافت. ما بلافاصله کار را آغاز کردیم و حدود ۵۰ درصد تملک انجام شده اما چون تعداد وراث بالاست و برخی با قیمت توافقی سال ۱۴۰۱ کنار نیامده اند موضوع هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است.

نواداد با بیان اینکه سهم میراث فرهنگی ۹۰۰ میلیارد ریال بوده که پرداخت شده است افزود: تملک تنها بخشی از مسیر است؛ مرمت و احیای بنا به مراتب پیچیده تر است و نیاز به کار فنی دقیق و بدون آسیب به سازه اصلی دارد. به محض حل کامل مسئله مالکیت مطالعات فنی و بازسازی آغاز خواهد شد.

از سوی دیگر الناز سیاسی مقدم مسئول پروژه های مرمتی شهرداری منطقه هشت تبریز نیز مشکل اصلی را اختلافات حقوقی با مالکان دانست و گفت: وراث توقعاتی خارج از توان و عرف دارند. تا زمانی که همه مجموعه آزادسازی نشود هیچ طرح مرمتی نمی تواند اجرایی شود. با این حال شهرداری حتی مشاور مرمت نیز معرفی کرده و مطالعات اولیه از جمله آسیب شناسی و محوطه سازی را در نظر گرفته است.

وی با اشاره به وضعیت نابسامان بنا افزود: براساس برآورد کارشناسان بیش از ۹۰ درصد خانه از بین رفته اما چون اسکلت بنا باقی مانده هنوز می توان براساس نقشه ها و تصاویر تاریخی احیا را ممکن دانست.

پایان باز برای خانه ای که هنوز نجاتش ممکن است

روایت این خانه هنوز می تواند پایانی دیگر داشته باشد؛ اگر میراث فرهنگی و شهرداری اراده ای مشترک بیابند اگر وراث تن به توافق دهند اگر ما نخواهیم شاهد فروپاشی کامل یک هویت باشیم.

خانه باقرخان همچون خود او منتظر است. منتظر دستانی که این بار به جای اسلحه با نقشه های مرمت و اراده ای ملی از تاریخ دفاع کنند. صدای مشروطه هنوز در خیاوان می پیچد. بگذاریم این صدا خاموش نشود.