جلب منفعت مالی تنها یکی از اهداف رحم جایگزین است

پیشتاز/قم پژوهشگر حوزه اخلاق پزشکی در بررسی ادله مخالفان رحم جایگزین به لحاظ اخلاقی گفت: رحم اجاره ای تعبیر درستی برای این اصطلاح نیست، زیرا علاوه بر ترجمه اشتباه از این اصطلاح ناخواسته نفع مالی را القا می کند و حال آنکه رحم جایگزین به هدف جلب منفعت مالی تنها یکی از انواع اهداف رحم جایگزین است.

محدثه مولوی، پژوهشگر حوزه اخلاق پزشکی در سومین نشست همایش «بررسی فقهی، اخلاقی و حقوقی درمان ناباروری» که امروز، 16 اسفندماه به همت مرکز درمان ناباروری جهاددانشگاهی قم در تالار اندیشه دانشگاه قم برگزار شد، اظهار کرد: در اصطلاح رحم جایگزین یعنی توافق با بانوی صاحب رحمی که آمادگی خود را جهت بارداری برای زوج نابارور اعلام می کند به گونه ای که پس از زایمان، نوزاد حاصل را به زوج نابارور تحویل دهد. بانوی صاحب رحم که حامل بارداری است، مادر جایگزین و زوج نابارور، والدین حقیقی فرزند تلقی می شوند.

وی با اشاره به اینکه رویکرد محافظه کارانه (قایلان به عدم جواز) مخالفت کامل با انواع رحم جایگزین دارند و معتقدند رحم جایگزین، جدا کردن فرزندآوری از بافت کاملاً شخصی عمل زناشویی است، ادامه داد: در رویکرد سهل گیرانه (قایلان به جواز) موافقت کامل با انواع رحم جایگزین دارند و معتقدند رحم جایگزین به مثابه نوعی قرارداد فیمابین افراد آزاد و مستقل تلقی می شود. در رویکرد اعتدالی (قایلان به تفصیل) برخی از انواع رحم جایگزین، مانند نوع دوستانه را می پذیرند.

پژوهشگر حوزه اخلاق پزشکی گفت: تاکید بر تولیدمثل از راه معاشرت طبیعی و در چارچوب خانواده، نگاه ابزاری و کالاگونه به کودک و بانوی صاحب رحم (مادر جانشین)، رحم جایگزین، ناقض اصل آسیب نرسانی، تاکید بر تولیدمثل از راه معاشرت طبیعی و در چارچوب خانواده از جمله ادله مخالفان رحم جایگزین است.

مولوی اضافه کرد: نقض حق کودک برای تولد در کانون خانواده و نقض حق او در شناخت والدین خود، کمرنگ شدن کارکردهای اصلی خانواده مانند تعهد اخلاقی میان زوجین برای بارداری، کم شدن مسیولیت والدینی در قبال فرزندآوری، سستی در انجام وظایف والدینی نسبت به کودک متولد شده و حتی احساس پشیمانی و واگذاری سرپرستی او به دیگری از جمله رایج ترین دلیلی است که در مخالفت با رحم جایگزین مطرح می شود و دارای جنبه های گوناگونی است؛ به همین جهت از نظر مخالفان استفاده از رحم جایگزین برای تولیدمثل، محکوم و غیراخلاقی است و حکم به عدم جواز آن می دهند.

وی با اشاره به اینکه به نظر می رسد معقول نیست که تاکید صرف بر تولیدمثل از راه معاشرت طبیعی داشته باشیم به دلیل وجود موارد نقض در تاریخ بشر و طبیعت مانند تولد متفاوت حضرت عیسی(ع) و موارد خاص در طبیعت مانند بکرزایی و اینکه اثبات شیء نفی ماعدا نمی کند، بیان کرد: پررنگ شدن کارکردهای خانواده و انجام مسیولیت های والدینی به جهت رسیدن زوجین به آرزوی دیرینه خود و تلاش مضاعف ایشان یک دیگر از مواردی است که نظر مخالفان را رد می کند.

پژوهشگر حوزه اخلاق پزشکی ادامه داد: نگاه ابزاری و کالاگونه به کودک و بانوی صاحب رحم (مادر جانشین) از جمله ادله مخالفان رحم جایگزین است، استفاده از رحم جایگزین، سبب می شود به جای انتظار کشیدن برای کودک به عنوان هدیه ای از جانب خالق هستی، آن ها به عنوان ابزاری برای رسیدن به هدف ارضای علایق دیگران کالایی شوند؛ به همین جهت است که آلن ورهی (Alien Verhey) یکی از نویسندگان کتاب «فناوری های کمک باروری، اخلاقیات و کتاب مقدس» در مورد کالایی شدن برخی چیزها هشدار می دهد و معتقد است کالایی شدن تولیدمثل باعث تحریف، فساد و تحقیر همه دست اندرکاران به ویژه کودک می شود.

مولوی گفت: مخالفان رحم جایگزین می گویند بانوی صاحب رحم نیز به عنوان وسیله و ابزاری برای نگهداری از جنین و جنین به عنوان کالایی تولید شده در دستگاه انسانی برای مقاصد و اهداف زوج درخواست کننده تلقی خواهد شد، که هر دو حالت از نگاه کرامت انسانی و هدیه بودن فرزند خارج است؛ اما به نظر بنده نباید نگاه کلی و یکسره ما به دیگر انسان ها منحصراً ابزارگونه باشد، چه بسا در مواردی خود ما نیز نگاه ابزاری به یکدیگر داریم مانند درخواست انتقال خون یا پیوند کلیه بدون آنکه شان و کرامت انسانی خدشه دار شود.

وی اضافه کرد: در ثانی اطلاق هدیه بودن بر کودک به چه دلیل است؟ آیا تغییر وسیله نگهداری به این اطلاق خدشه وارد می کند؟ اگر این چنین است پس باید میان تولد از طریق زایمان طبیعی و سزارین هم تفاوت قایل شد؛ یا میان نوزادی نارسی که در دستگاه نگهداری می شود و نوزادی که با رشد طبیعی متولد می شود؛ ذات کودک با نحوه نگهداری یا تغییر شیوه تولد تغییر نمی کند، پس تاثیری بر هدیه بودن او ندارد. در نتیجه این دلیل مخالفان نیز چندان قابل دفاع نخواهد بود.

مولوی با اشاره به اینکه مخالفان رحم جایگزین معتقدند که رحم جایگزین، ناقض اصل آسیب نرسانی است، بیان کرد: این مخالفان معتقدند که استفاده از رحم جایگزین آسیب های احتمالی متعددی مانند آسیب های جسمی، عاطفی یا مالی به مادر جانشین، آسیب به کودک، آسیب به دیگر فرزندان مادر جانشین و آسیب به جامعه را در پی دارد. مخالفان معتقدند دفع آسیب و ضرر محتمل عقلا ضروری است و استفاده از رحم جایگزین به جهت دفع آسیب های آن باید غیرمجاز یا حداقل محدود شود.

پژوهشگر حوزه اخلاق پزشکی در ادامه گفت: به نظر بنده مطالعات موردی در موارد عینی حاکی از عدم وارد آمدن آسیب جدی بر مادر جانشین یا کودک است. سوء استفاده از یک فناوری یا تکنیک دلیل منطقی بر حذف اصل آن نیست. همواره امکان سوء استفاده از هر تکنیکی وجود دارد. از این رو، باید میان نتایج منطقی و مستقیم یک تکنیک و نتایج ناخواسته یا جانبی آن تفاوت قایل شد.

مولوی یادآور شد: عدم قوت و استحکام کافی از دلایل مخالفان رحم جایگزین بود؛ بنابراین به این فناوری نیز می توان مانند دیگر تکنیک هایی که در طول اعصار مختلف به یاری بشر می آیند تا بیماری ها و نقص های او را جبران کنند، نگریست و پیامدهای غیراخلاقی آن نظیر استثمار زنان، آسیب های ناشی از وابستگی زن به جنین درون رحم را نه با حذف کل فناوری که با اصلاح شیوه اجرای آن و بررسی عمیق تر در معرض تصمیم گیری درست قرار داد.

پایان خبر پیشتاز