خلاصه کتاب درس های اسفار (مباحث قوه و فعل) جلد پنجم ( نویسنده مرتضی مطهری )

جلد پنجم کتاب «درس های اسفار» اثر شهید مرتضی مطهری، دریچه ای رو به مباحث عمیق «قوه و فعل» و «حرکت» ملاصدراست. این کتاب با تحلیل چهارده فصل از مرحله هشتم اسفار، دیدگاه های این فیلسوف بزرگ رو با زبانی شیوا و رسا برای ما باز می کنه و کمک می کنه تا مفاهیم پیچیده فلسفی رو بهتر بفهمیم. اگه دنبال یه خلاصه کامل و عمیق از این جلد هستی، درست اومدی!

فلسفه، از اون رشته هایی هست که همیشه سعی کرده به سوال های اساسی انسان جواب بده. سوال هایی مثل اینکه ما کی هستیم؟ از کجا اومدیم و به کجا می ریم؟ یکی از مهم ترین مباحث تو فلسفه اسلامی، به خصوص تو مکتب ملاصدرا، بحث «قوه و فعل» و «حرکت» هست. این مباحث انگار ستون فقرات نگاه ما به هستی رو تشکیل می دن و کمک می کنن تا جهان رو با تمام پویایی و تغییراتش، بهتر درک کنیم. تو این بین، شهید مرتضی مطهری، استاد بزرگ فلسفه اسلامی، با تدریس و شرح کتاب عظیم «اسفار اربعه» ملاصدرا، کار بزرگی انجام داده که حالا ما تو قالب کتاب «درس های اسفار» بهش دسترسی داریم. جلد پنجم این مجموعه، تماماً روی مباحث قوه و فعل مطهری و حرکت تمرکز داره و سعی می کنه با زبانی روان و قابل فهم، پیچیده ترین مسائل رو برای دانشجوها و علاقه مندها باز کنه.

مقدمه: اهمیت و جایگاه «درس های اسفار» شهید مطهری در فلسفه اسلامی

وقتی اسم فلسفه اسلامی میاد، یکی از اولین چیزهایی که به ذهن خیلی ها میاد، «اسفار اربعه» ملاصدراست. این کتاب یه جورایی دایرةالمعارف حکمت متعالیه محسوب میشه و فهمش واقعاً کار هر کسی نیست. اینجا بود که استاد شهید مطهری، با اون نگاه عمیق و زبان رسای خودش، وارد عمل شد. ایشون سال ها تو حوزه علمیه قم، اسفار رو تدریس می کرد و سعی داشت گره از کلاف سردرگم این کتاب باز کنه.

خود استاد مطهری هم که دیگه نیازی به معرفی نداره؛ یه فیلسوف، متفکر و شارح بی نظیر که نه فقط تو فلسفه، بلکه تو کلام، اخلاق و فقه هم حرف های زیادی برای گفتن داشت. ایشون تونست مفاهیم فلسفی رو از حالت خشک و کتابی دربیاره و با زبانی تازه و کاربردی، به جامعه معرفی کنه. اینجاست که اهمیت «درس های اسفار» ایشون مشخص میشه؛ این کتاب فقط یه شرح ساده نیست، بلکه یه بازخوانی و تبیین عمیق از اندیشه های ملاصدراست که با دیدگاه های خود استاد مطهری همراه شده.

مبحث قوه و فعل در فلسفه ملاصدرا و مفهوم حرکت، از اون بحثایی هست که خیلی ها ممکنه باهاش غریبه باشن یا فکر کنن فقط به درد فیلسوف ها می خوره. ولی اگه کمی عمیق تر بهش نگاه کنیم، می بینیم که این مباحث چقدر تو درک هستی، تغییرات جهان، و حتی جایگاه انسان تو عالم، نقش اساسی دارن. ملاصدرا با نظریه حرکت جوهری خودش، انقلاب بزرگی تو فلسفه ایجاد کرد و نشون داد که کل هستی تو یه حرکت دائمی و از درون در حال تحوله. خب، حالا کی بهتر از استاد مطهری می تونست این مفاهیم رو برای ما روشن کنه؟

چرا شهید مطهری سراغ «قوه و فعل» رفت؟ (یه نگاه به اون دوران)

شاید براتون سوال باشه که چرا بین این همه بحث تو اسفار، استاد مطهری تصمیم گرفت سراغ مباحث «قوه و فعل» بره و انقدر روش تاکید کنه؟ خب، داستان از این قراره که اون سال ها، یعنی اواخر دهه پنجاه شمسی، ایران از نظر فکری تو یه شرایط خاصی بود. اندیشه های مادی گرایانه، به خصوص تفکرات مارکسیستی، بین جوان ها و قشر تحصیل کرده خیلی رواج پیدا کرده بود.

تفکرات مارکسیستی، روی ماتریالیسم دیالکتیک و حرکت مادی خیلی تاکید می کرد و سعی داشت همه پدیده ها رو بر اساس تغییر و تحول مادی توضیح بده. تو این شرایط، استاد مطهری حس کرد که نیاز شدیدی هست تا مبانی فلسفی حرکت رو از دیدگاه فلسفه اسلامی، به بهترین شکل ممکن تبیین کنه. ایشون می خواست نشون بده که فلسفه اسلامی، به خصوص حکمت متعالیه ملاصدرا، چقدر عمیق و پرمحتواس و چطور می تونه به سوال هایی که مارکسیست ها مطرح می کردن، جواب های محکم و منطقی بده.

هدف اصلی استاد از این تدریس، فقط آموزش فلسفه نبود، بلکه یه جورایی دفاع از هویت فکری و فلسفی اسلام و نشون دادن عمق بی نظیرش تو پاسخ به شبهات و چالش های فکری اون زمان بود. استاد مطهری با بیان شیوا و روان خودش، تونست پیچیده ترین مباحث فلسفی رو طوری توضیح بده که هم برای دانشجوهای فلسفه مفید باشه و هم برای کسایی که می خواستن با این مباحث آشنا بشن. ایشون به قول معروف، فلسفه رو از برهوت انتزاع به دنیای واقعی و کاربردی آورد.

روش استاد مطهری برای تدریس و ساختار جلد پنجم کتاب چطور بود؟

وقتی پای کتاب های درسی حوزه میاد وسط، خیلی ها ممکنه فکر کنن با یه متن خشک و سنگین طرفن که فهمیدنش واقعاً سخته. اما «درس های اسفار» استاد مطهری یه چیز دیگه ست! روش تدریس و تنظیم این کتاب، واقعاً مثال زدنیه و نشون میده که چقدر استاد به مخاطب و درک مطلب اهمیت می دادن.

روش استاد تو هر جلسه از تدریس اسفار، یه ساختار مشخص و منطقی داشت: اول، استاد خودش محتوای اصلی بخش مورد نظر رو توضیح می داد و سعی می کرد مطلب رو با مثال و تحلیل، روشن کنه. بعد از اون، متن اصلی اسفار ملاصدرا رو می خوند و همونجا، جمله به جمله، روی متن توضیحات لازم رو ارائه می داد. جالبه بدونید که حتی اگه مشکلی تو فهم عبارتی از متن وجود داشت، استاد راه حل های ممکن رو بررسی می کرد تا هیچ ابهامی نمونه. تو موارد خیلی کم، اگه وقت کم می آوردن، تطبیق متن رو به خود حضار واگذار می کردن.

یه نکته مهم دیگه تو ویژگی های نگارشی این کتاب، اینه که سوال های دانشجوها و حضار هم توش اومده. تو جلسات درس حوزه، دانشجوها سوال های زیادی می پرسن و استاد هم با حوصله جواب میده. تو این کتاب، به جز چند مورد که جواب سوال از قبل معلوم بوده، همه سوال ها و جواب ها آورده شدن. تازه، اگه یه سوالی وسط تطبیق متن مطرح می شد ولی مربوط به اصل درس بود، به بخش توضیح درس منتقلش می کردن تا نظم مطلب بهم نخوره. بعضی وقت ها هم توضیحات مفصل تری که استاد موقع خوندن متن می داد و مستقیماً به متن مربوط نبود، تو بخش توضیح درس یا حتی تو پاورقی ها قرار می گرفت. این یعنی یه کتاب کاملاً جامع و همراه با تمام جزئیات کلاس درس!

جلد پنجم این مجموعه شامل بیست و دو جلسه از تدریس های شهید آیت الله مطهری هست که چهارده فصل از مبحث قوه و فعل کتاب اسفار ملاصدرا رو در بر می گیره. این فصل ها، از فصل اول تا چهاردهم مرحله هشتم اسفار هستن. با این روش، هم به عمق مطلب پرداخته شده و هم خواننده با یه ساختار منظم و منطقی روبروست که فهم فلسفه رو براش لذت بخش تر می کنه. در واقع شرح اسفار ملاصدرا مطهری در این جلد، یه شاهکاره که فلسفه رو برامون ملموس تر می کنه.

یه گشت و گذار تو مباحث کلیدی جلد پنجم: خلاصه ای از فصل ها (مرحله هشتم، فصول 1 تا 14)

خب، رسیدیم به بخش جذاب ماجرا! حالا می خوایم یه سفر کوچیک بریم تو دل مباحث این جلد و ببینیم استاد مطهری تو هر فصل از اسفار جلد پنجم، درباره چی حرف می زنه. آماده باشین که ذهنتون حسابی ورزیده بشه!

فصل 1: حرکت از کجا شروع میشه و کجا تموم میشه؟ (مبدأ و منتهای حرکت و تضادشون)

این فصل، انگار یه جورایی سنگ بنای بحث حرکته. اینجا استاد توضیح میده که هر حرکتی یه نقطه شروع داره (مبدأ) و یه نقطه پایان (منتها). نکته جالبش اینجاست که چطور این شروع و پایان، با مفهوم «تضاد» گره می خورن. مثلاً اگه یه چیزی از سرما به سمت گرما حرکت می کنه، سرما مبدأ حرکتشه و گرما مقصدش، و این دوتا با هم متضادن. این تضاد، ماهیت حرکت رو شکل میده و آثار و نتایج فلسفی مهمی هم داره که تو این فصل بهش پرداخته میشه.

فصل 2: چرا پنج تا مقوله دیگه حرکت بالذات ندارن؟

تو فلسفه، ما ده تا مقوله داریم (مثل جوهر، کم، کیف، أین و…). اینجا بحث اینه که آیا حرکت می تونه تو همه این مقوله ها وجود داشته باشه یا نه؟ ملاصدرا و استاد مطهری توضیح می دن که حرکت واقعی و بالذات فقط تو چهار تا از این مقوله ها (کم، کیف، أین، وضع) امکان پذیره، اما تو پنج مقوله دیگه (مانند إضافة، متی، فعل، انفعال و جوهر) حرکت بالذات معنا نداره. مثلاً یه رابطه (اضافه) نمی تونه حرکت کنه، بلکه طرفین رابطه هستن که متحرکن. این بحث کمک می کنه تا مفهوم حرکت رو دقیق تر بفهمیم و محدوده اون رو مشخص کنیم.

فصل 3: سکون یعنی چی؟ (حقیقت سکون)

سکون، به نظر ساده میاد، اما تو فلسفه یه بحث عمیق پشتش داره. آیا سکون فقط نبودِ حرکته؟ یعنی یه جور عدمه؟ یا اینکه خودش یه وجود محسوب میشه؟ استاد مطهری تو این فصل، ماهیت سکون رو بررسی می کنه و رابطه اش رو با حرکت توضیح میده. یکی از سوال های کلیدی هم اینه که آیا میشه یه جسمی وجود داشته باشه که نه متحرک باشه و نه ساکن؟ ملاصدرا تو این باره دیدگاه خاص خودش رو داره که تو این فصل ریز به ریز تحلیل میشه.

فصل 4: حرکت چطور می تونه واحد باشه؟ (وحدت عددی، نوعی و جنسی حرکت)

وقتی می گیم «یه حرکت»، منظورمون چیه؟ آیا دو تا حرکت از یه جنس می تونن باشن ولی از نظر عددی فرق کنن؟ این فصل درباره انواع «وحدت» تو حرکته: وحدت عددی (آیا این یک حرکت خاصه؟)، وحدت نوعی (آیا این حرکت از یه نوع خاصیه، مثل حرکت رشد؟) و وحدت جنسی (آیا از یک جنس کلی تریه، مثل حرکت طبیعی؟). این تبیین ها کمک می کنه تا پدیده های متحرک رو بهتر بشناسیم و تفاوت ها و شباهت های حرکات رو دقیق تر درک کنیم.

فصل 5: تندی و کندی چیه؟ (حقیقت سرعت و بطؤ)

سرعت و کندی، دو مفهومیه که روزمره باهاشون سروکار داریم. اما تو فلسفه، اینا چه معنایی دارن؟ آیا تندی و کندی فقط به خاطر تخلل سکون های ریز بین حرکت به وجود میان؟ یعنی یه حرکت سریع، همون حرکت معمولیه که سکون های کمتری توش داره و یه حرکت کند، سکون های بیشتری؟ استاد مطهری با تکیه بر دیدگاه ملاصدرا، نظریه هایی که این مفاهیم رو صرفاً به تخلل سکون ربط میدن، رد می کنه و تبیین فلسفی عمیق تری از ماهیت سرعت و بطؤ ارائه میده. این بحث، تو فهم فلسفه حرکت ملاصدرا از دیدگاه مطهری خیلی مهمه.

فصل 6: چند تا سوال مهم در مورد سرعت و بطؤ

بعد از اینکه ماهیت سرعت و بطؤ روشن شد، تو این فصل، استاد به سوال های دقیق تر و چالش برانگیزتری تو این زمینه می پردازه. مثلاً اینکه مفاهیم سرعت و کندی چطور تو حرکات مختلف (مثل حرکت مستقیم، حرکت دایره ای، حرکت کمی یا کیفی) به صورت اشتراک معنوی وجود دارن؟ یعنی با اینکه نوع حرکت فرق می کنه، اما مفهوم تندی و کندی برای همه یکیه؟ این فصل، این مسائل رو با ظرافت خاصی تحلیل می کنه.

فصل 7: وقتی حرکات با هم درگیر میشن (تضاد حرکات)

همونطور که اشیا می تونن با هم متضاد باشن (مثل گرما و سرما)، حرکات هم می تونن با هم تضاد داشته باشن. تو این فصل، مفهوم تضاد تو حرکات بررسی میشه. چه انواعی از تضاد داریم؟ تضاد تو مبدأ (مثل حرکت از شرق به غرب و برعکس)، تضاد تو منتها، یا تضاد تو جهت حرکت؟ استاد مطهری نتایج فلسفی مهمی رو که از این تضادها به دست میاد، توضیح میده و کمک می کنه تا درک عمیق تری از تعامل حرکات مختلف داشته باشیم.

فصل 8: حرکت های مستقیم و دایره ای با هم تضاد دارن؟ (یه پرسش قدیمی)

یکی از سوال های کلیدی و قدیمی تو فلسفه حرکت اینه که آیا حرکت مستقیم (مثل افتادن یه سیب) با حرکت دایره ای (مثل چرخش سیارات) با هم تضاد دارن؟ آیا حرکت مستقیم نقطه مقابل حرکت دایره ایه؟ تو این فصل، استاد مطهری به این پرسش اساسی جواب میده و تحلیل می کنه که چرا این دو نوع حرکت با هم تضاد ندارن. همینطور، بحث میشه که آیا حرکت های دایره ای با انحناهای مختلف هم با هم متضادن یا نه.

فصل 9: آیا همیشه باید بین دو حرکت یه سکون باشه؟

تصور کنید یه متحرک، از نقطه الف به ب میره و بلافاصله از ب به ج. آیا حتماً باید تو نقطه ب یه لحظه سکون داشته باشه؟ یا می تونه بدون توقف حرکتش رو ادامه بده؟ این فصل درباره لزوم یا عدم لزوم وجود سکون بین حرکات متوالی بحث می کنه. این بحث، به خصوص تو حرکات مستقیم و اینکه آیا هر حرکت مستقیمی حتماً به سکون ختم میشه، خیلی مهمه. این موضوع یکی از ظرایف بحث سیر حرکت در فلسفه اسلامی هست.

فصل 10: حرکت ها رو بر اساس فاعلشون چطور تقسیم کنیم؟ (انقسام حرکت به اعتبار فاعل آن)

حرکات، همیشه یه فاعل یا عامل ایجادکننده دارن. اما این فاعل می تونه متفاوت باشه. تو این فصل، حرکات بر اساس منشأ و عاملشون دسته بندی میشن. مثلاً «حرکت طبیعی» که از طبیعت خود شیء ناشی میشه (مثل افتادن سنگ رو به پایین)، «حرکت قسری» یا قهری که از خارج به شیء تحمیل میشه (مثل پرتاب سنگ به بالا)، و «حرکت ارادی» که از اراده و اختیار موجود زنده میاد. این تقسیم بندی، فهم ما رو از انواع حرکت ها کامل تر می کنه.

فصل 11: هدف حرکت طبیعی چیه؟

وقتی یه جسم به صورت طبیعی حرکت می کنه، مثلاً سیبی که از درخت میفته، هدفش چیه؟ آیا صرفاً یه اتفاقه یا یه غایتی پشتش هست؟ تو این فصل، استاد مطهری به غایت و نهایتی که حرکات طبیعی به سمت اون روان هستن، می پردازه. ملاصدرا معتقده که هر حرکت طبیعی، به سمت کمال و فعلیت بخشیدن به قوه های درونی شیء هست. این یعنی رسیدن متحرک به اون چیزی که بالقوه تو وجودش داره.

فصل 12: میشه چند تا مبدأ حرکت تو یه چیز باشن؟

فرض کنید یه جسمی همزمان داره به صورت طبیعی حرکت می کنه، یه نیروی خارجی هم بهش وارد میشه که اونو در جهت دیگه ای هل میده، و تازه خودش هم اراده ای برای حرکت تو جهتی دیگه داره. آیا میشه علت ها و مبدأهای مختلف حرکت (طبیعی، قسری، ارادی) تو یه موجود واحد جمع بشن؟ این فصل، این امکان رو تحلیل می کنه و توضیح میده که چطور یه شیء می تونه تحت تاثیر چندین عامل مختلف، حرکت های متفاوتی داشته باشه.

فصل 13: از کجا میان حرکت های قسری (تحمیلی)؟ (مبدأ حرکت های قسری)

حرکات قسری، همون حرکات تحمیلی هستن که از طبیعت شیء نیستن. مثلاً وقتی یه سنگ رو پرتاب می کنیم. منشأ و علت این حرکات چیه و چطور از بین میرن؟ آیا نیرویی که ما به سنگ میدیم، برای همیشه توش باقی می مونه یا بالاخره تموم میشه؟ استاد مطهری تو این بخش، تحقیق دقیقی درباره منشأ و علل این حرکات ارائه میده و توضیح میده که چطور این حرکات غیرطبیعی، بعد از مدتی زائل میشن.

فصل 14: هر جسمی یه کشش ذاتی داره؟ (مبدأ میل مستقیم یا مستدیر در اجسام)

این فصل، آخرین بحث مهم تو این جلد هست و می پردازه به اینکه آیا اجسام یه سری تمایلات ذاتی برای حرکات خاص دارن؟ یعنی آیا یه شیء ذاتاً دوست داره مستقیم حرکت کنه یا دایره ای؟ این «میل» چیه و از کجا میاد؟ استاد مطهری ریشه و منشأ این تمایلات ذاتی اجسام رو برای حرکات مستقیم یا دایره ای بررسی می کنه و رابطه اش رو با طبیعت و ذات اون شیء توضیح میده. این بحث برای درک عمیق تر مفهوم قوه و فعل در فلسفه ملاصدرا حیاتیه و به ما نشون میده که چطور ماهیت هر شیء، نوع حرکتش رو هم تعیین می کنه.

شهید مطهری اعتقاد داشت فلسفه، اگه نتونه به سوال های روز جامعه جواب بده، یه فلسفه مرده ست. برای همین همایش همیشه سعی می کرد مباحث عمیق رو با نیازهای فکری جامعه پیوند بزنه.

چی باعث شد استاد مطهری تو این جلد متفاوت باشن؟ (نوآوری ها و تبیینات منحصر به فرد)

همونطور که دیدیم، استاد مطهری فقط یه استاد عادی نبود که بیاد متن اسفار رو بخونه و چند تا توضیح روش بده. ایشون یه «مجدد» (تجدید کننده) تو فلسفه اسلامی بود و این رو می تونیم تو همین جلد از «درس های اسفار» هم به وضوح ببینیم. چند تا نکته مهم هست که نشون میده کار استاد تو این زمینه چقدر منحصر به فرد بوده:

• زبان روشن و شیوا: فلسفه ملاصدرا به خاطر پیچیدگیش معروفه. اما استاد مطهری تونست با یه زبان خیلی روشن و دلنشین، طوری مباحث رو توضیح بده که حتی کسانی که زمینه فلسفی عمیقی ندارن هم بتونن باهاش ارتباط برقرار کنن. ایشون فلسفه رو از اون برج عاج انتزاعی پایین آورد و به سطح فهم عموم جامعه نزدیک کرد. این یعنی تسهیل فهم مباحث عمیق فلسفی، یه کار واقعاً ارزشمند.
• ربط دادن فلسفه قدیم به چالش های جدید: تو زمان تدریس این مباحث، اندیشه هایی مثل مارکسیسم و ماتریالیسم دیالکتیک، حسابی جو فکری جامعه رو تحت تاثیر قرار داده بود. استاد مطهری به جای اینکه از این چالش ها فرار کنه، شجاعانه باهاشون مواجه شد و نشون داد که فلسفه اسلامی و حکمت متعالیه، چقدر می تونه جواب های محکم و قانع کننده ای به این شبهات بده. این ارتباط دادن مباحث کهن فلسفی به چالش های فکری معاصر، یکی از بزرگ ترین نوآوری های ایشون بود.
• عمق بخشیدن به درک اسفار: استاد مطهری نه فقط متن رو توضیح می داد، بلکه با بیانات دقیق و بدیع خودش، عمق تازه ای به درک اسفار و مکتب صدرایی می بخشید. ایشون نکات پنهان و ظرایف فلسفی رو که شاید از چشم خیلی ها دور می موند، برای شاگرداش روشن می کرد. این کار باعث می شد که هر کسی که این کتاب رو می خونه، احساس کنه واقعاً داره وارد دنیای عمیق تری از فلسفه میشه.
• زنده نگه داشتن فلسفه اسلامی: تو یه دوره ای که شاید خیلی ها فکر می کردن فلسفه اسلامی دیگه حرف جدیدی برای گفتن نداره، استاد مطهری با تدریس ها و آثارش نشون داد که این مکتب فکری چقدر زنده ست و چقدر می تونه به درد حل مسائل جدید بخوره. نقش ایشون تو زنده نگه داشتن و به روزرسانی فلسفه اسلامی مرتضی مطهری واقعاً بی بدیله.

به قول معروف، استاد مطهری مثل یه ستاره درخشان تو آسمون فلسفه اسلامی بود که با نور خودش، راه رو برای خیلی ها روشن کرد و نشون داد که میشه مفاهیم پیچیده رو هم با زبانی ساده و کاربردی توضیح داد و به چالش های زمانه جواب داد. ایشون نقد اندیشه های مارکسیستی در فلسفه مطهری را نیز به صورت غیرمستقیم در لابه لای این مباحث گنجانده بود.

چرا خوندن این جلد از «درس های اسفار» انقدر مهمه؟ (نتیجه گیری)

خب، تا اینجا با هم یه سفر کوتاه اما پربار رو تو دنیای عمیق جلد پنجم کتاب «درس های اسفار» شهید مطهری داشتیم. فهمیدیم که این کتاب فقط یه مجموعه از درس های فلسفی نیست، بلکه یه گنجینه از فکر و اندیشه هست که می تونه نگاه ما رو به جهان و هستی، حسابی تغییر بده.

مباحث «قوه و فعل» و «حرکت» تو منظومه فلسفی ملاصدرا، چیزی نیست که بشه به سادگی از کنارش گذشت. این مباحث، پایه های اصلی هستی شناسی ملاصدرا رو تشکیل میدن و درک اون ها، به ما کمک می کنه تا جهان رو نه به عنوان یه چیز ساکن و ثابت، بلکه به عنوان یه موجود زنده و پویا ببینیم که دائم در حال تحول و رشده. این جلد از کتاب، با تبیین دقیق مباحث حرکت در اسفار ملاصدرا، ما رو با این نگاه عمیق و تازه، آشنا می کنه.

از اونجایی که این کتاب توسط شهید مطهری تدریس شده، ارزشش دو چندان میشه. استاد مطهری، با اون بیان شیوا و تسلط بی نظیرش به فلسفه، تونسته این مباحث پیچیده رو طوری برامون باز کنه که نه فقط درکشون کنیم، بلکه ازشون لذت هم ببریم. این کتاب، یه مرجع آموزشی و تحلیلی فوق العاده ست که هم برای دانشجوهای فلسفه کاربردیه، هم برای طلاب و اساتید حوزه، و هم برای هر کسی که دوست داره با اندیشه های عمیق فلسفی و هستی شناسی ملاصدرا و مطهری آشنا بشه.

پس اگه می خوای یه قدم عمیق تر تو دنیای فلسفه اسلامی برداری و با یکی از مهم ترین مباحث حکمت متعالیه آشنا بشی، و البته از زبان و قلم گویای استاد شهید مرتضی مطهری استفاده کنی، خوندن خلاصه کتاب درس های اسفار (مباحث قوه و فعل) جلد پنجم ( نویسنده مرتضی مطهری ) یا خود این کتاب، یه انتخاب بی نظیره. این کتاب، واقعاً یه دریچه جدید رو به روی فکرمون باز می کنه و کمک می کنه تا دنیا رو با چشم اندازی تازه و عمیق تر ببینیم. بهتون قول میدم پشیمون نمیشین!