خلاصه کتاب هپنینگ ( نویسنده سید سعید هاشم زاده )

کتاب «هپنینگ» سید سعید هاشم زاده، دریچه ای جامع و عمیق به قلب جنبشی انقلابی در هنر معاصر است که مرزهای سنتی را درنوردید. این اثر، نه تنها مفهوم «هپنینگ» را از ریشه های تاریخی تا پیامدهای آن واکاوی می کند، بلکه با نگاه پژوهشی هاشم زاده، درکی تازه از این پدیده هنری سیال و زنده ارائه می دهد و اهمیت آن را برای هنر امروز برجسته می سازد.

همین اول کاری بگویم، اگر دنبال یک سرچشمه درست و حسابی برای فهمیدن «هپنینگ» می گردید، آن هم از زاویه دید یک پژوهشگر درجه یک ایرانی، کتاب «هپنینگ» نوشته سید سعید هاشم زاده گمشده تان است. این کتاب واقعاً یک منبع دست اول و کاربردی برای هر کسی است که می خواهد سر از کار این جریان هنری جالب در بیاورد.

اصلاً «هپنینگ» چیست؟ یک اتفاق هنری؟ یک نمایش؟ یا شاید یک حرکت اعتراضی؟ همه اینها و هیچ کدام! هاشم زاده در کتابش خیلی روان و البته دقیق، تمام زوایای این مفهوم را کالبدشکافی می کند. از ریشه های تاریخی و فلسفی اش بگیرید تا چگونگی شکل گیری اش و هنرمندانی که آن را به اوج رساندند. اگر حس می کنید هنر معاصر پیچیده است و دوست دارید با یک راهنمای خوب واردش شوید، این مقاله چکیده ای از همان راهنماست که می خواهیم با هم قدم به قدم، به دنیای پر رمز و راز هپنینگ سفر کنیم.

سید سعید هاشم زاده: گره گشای هنر معاصر

هر کتابی با امضای نویسنده اش ارزش پیدا می کند. وقتی اسم سید سعید هاشم زاده را می شنویم، بلافاصله یاد پژوهش و تخصص در حوزه تئاتر و هنرهای اجرایی می افتیم. ایشان نه فقط یک نویسنده، بلکه یک استاد دانشگاه و محقق کاربلد است که سال ها در این زمینه تحقیق کرده و قلم زده است. سابقه آکادمیک و مقالات علمی متعدد او در زمینه هنر، به خصوص تئاتر و پرفورمنس، اعتبار خاصی به تحلیل هایش می بخشد.

دیدگاه هاشم زاده درباره «هپنینگ» فرق دارد. چرا؟ چون او این مفهوم را فقط از کتاب ها و مقالات غربی ترجمه نکرده. او با یک نگاه عمیق و بومی شده، به تحلیل و بررسی «هپنینگ» پرداخته و آن را در بستر فرهنگی خودمان هم تا حدودی قابل لمس کرده است. این نگاه باعث می شود مفاهیم پیچیده هنری برای مخاطب فارسی زبان خیلی روشن تر و قابل درک تر شود. انگار که یک گره کور را برایمان باز می کند و پیچیدگی هایش را برایمان مثل آب خوردن توضیح می دهد.

اهمیت کارهای او در این است که پلی می سازد بین نظریه های هنری جهانی و فهم ما از آن ها. برای همین، کتاب «هپنینگ» او نه فقط یک ترجمه یا بازنویسی، بلکه یک تحلیل عمیق و شخصی از این پدیده است که با دانش و تسلط کم نظیری نگارش شده. او با طرح سوالات کلیدی و بررسی جنبه های مختلف، خواننده را به یک کاوش فکری دعوت می کند تا درک عمیق تری از این پدیده هنری به دست آورد.

هپنینگ از کجا آمد و اصلاً یعنی چه؟

حالا برویم سر اصل مطلب، یعنی خود «هپنینگ». شاید برای خیلی ها هنوز یک کلمه ناآشنا باشد یا با پرفورمنس آرت و تئاتر اشتباه گرفته شود. اما هاشم زاده در کتابش خیلی قشنگ مرزها را مشخص می کند و می گوید «هپنینگ» یک چیز جداگانه است، با قواعد خودش. این بخش، به ریشه ها و تعریف های پایه این جنبش می پردازد.

تعریف هپنینگ: نه تئاتر، نه پرفورمنس، یک اتفاق!

تصور کنید می روید یک نمایش ببینید، اما نه صحنه ای هست، نه بازیگری با دیالوگ های از پیش نوشته شده. اصلاً ممکن است خودتان هم ناخواسته بخشی از آن شوید! «هپنینگ» در اصل یک «اتفاق» است؛ اتفاقی که شاید کاملاً کنترل شده نباشد، اما یک هنرمند آن را آغاز کرده و مسیرش را هدایت می کند. یک جورهایی مثل زندگی واقعی، غیرقابل پیش بینی و پویا.

هاشم زاده تاکید می کند که هپنینگ با تئاتر سنتی فرق دارد. در تئاتر، مخاطب معمولاً یک تماشاگر منفعل است که روی صندلی نشسته و به صحنه خیره شده. اما در هپنینگ، مرز بین تماشاگر و هنرمند کمرنگ می شود، حتی ممکن است اصلاً از بین برود و مخاطب خودش به بخشی از «اتفاق» تبدیل شود. پرفورمنس آرت هم با هپنینگ شباهت هایی دارد، ولی معمولاً ساختار مشخص تری دارد و بیشتر بر بدن هنرمند و کنش های او متمرکز است، در حالی که هپنینگ گشاده دست تر و بی قاعده تر است و فضای بیشتری برای تصادف و مشارکت خودجوش فراهم می کند. در واقع، هپنینگ بیشتر یک کلیت رویدادی است تا نمایشی با فرم از پیش تعیین شده.

ریشه های یک انقلاب هنری: از دادا تا آلن کاپرو

هیچ پدیده هنری یکهو از ناکجاآباد سر و کله اش پیدا نمی کند. «هپنینگ» هم ریشه های عمیقی در جنبش های هنری قرن بیستم دارد. هاشم زاده در کتابش به خوبی این پیش زمینه ها را توضیح می دهد و اشاره می کند که جنبش هایی مثل دادائیسم، فوتوریسم و باوهاوس، چطور بذر این اتفاق هنری جدید را در خاک تاریخ کاشتند. این جنبش ها همگی به نوعی به دنبال شکستن قواعد سنتی هنر و آوردن زندگی واقعی به صحنه بودند.

آلن کاپرو: پدرخوانده هپنینگ

اگر بخواهیم از هپنینگ صحبت کنیم و از آلن کاپرو نگوییم، مثل این است که از فوتبال حرف بزنیم و اسم پله را نیاوریم! کاپرو یک هنرمند آمریکایی بود که به نوعی پدرخوانده «هپنینگ» محسوب می شود. او بود که در سال 1959، با اجرای «۱۸ هپنینگ در ۶ بخش»، رسماً این فرم هنری جدید را معرفی کرد و نام «هپنینگ» را بر آن نهاد.

کاپرو و همفکرانش از نقاشی کنشی (اکشن پینتینگ) جکسون پولاک الهام گرفتند؛ جایی که خود فرآیند نقاشی کردن (و نه فقط نتیجه نهایی) اهمیت پیدا می کرد. آنها این ایده را فراتر بردند و گفتند چرا فقط نقاشی؟ چرا خود زندگی و اتفاقات روزمره نتواند هنر باشد؟ آنها به دنبال خلق آثاری بودند که در لحظه اتفاق می افتند و تماشاگر را به شکلی فعال درگیر می کنند.

کتاب هاشم زاده، «۱۸ هپنینگ در ۶ بخش» کاپرو را نقطه عطف و سرآغاز رسمی هپنینگ می داند و به تحلیل جزئیات این اجرای تاریخ ساز می پردازد. این هپنینگ در یک گالری برگزار شد و از مخاطبان خواسته می شد تا در فضاهای مختلف حرکت کنند، اشیا را لمس کنند و به صداها گوش دهند. این یک تجربه کاملاً متفاوت با تماشای یک نقاشی روی دیوار بود؛ یک تجربه چند حسی که تمام مرزهای سنتی را در هم می شکست. هاشم زاده در کتاب خود به اهمیت این اجرا در تاریخ هنر معاصر اشاره کرده و آن را به عنوان یک نقطه عطف بررسی می کند.

ویژگی های کلیدی هپنینگ: مرزها را بشکنید!

یکی از قشنگی های کتاب هاشم زاده این است که ویژگی های اساسی «هپنینگ» را مثل یک دستورالعمل برایمان روشن می کند. این ویژگی ها هستند که هپنینگ را از بقیه فرم های هنری جدا می کنند و به آن هویت می دهند. هر کدام از این خصوصیات، به نحوی به انقلابی بودن این جنبش هنری اضافه می کند و آن را از هنرهای سنتی متمایز می سازد.

۱. خداحافظی با طرح از پیش تعیین شده: بداهه، بداهه، بداهه!

یکی از مهم ترین چیزها در هپنینگ، آزادی عمل و بداهه پردازی است. برخلاف یک نمایشنامه که تک تک دیالوگ ها و حرکات از قبل نوشته شده اند، هپنینگ لزوماً یک طرح دقیق و مرحله به مرحله ندارد. ممکن است یک چارچوب کلی باشد، اما بیشتر ماجرا همان لحظه و بر اساس حس و حال و شرایط پیش می رود و کمتر قابل پیش بینی است.

این ویژگی باعث می شود هر اجرای هپنینگ منحصر به فرد و تکرارناپذیر باشد. انگار که یک رودخانه است که مسیرش را خودش پیدا می کند، نه اینکه از قبل کانالی برایش کنده شده باشد. هنرمند، تنها یک نقطه شروع و چند ایده کلی دارد و بقیه چیزها در حین اجرا شکل می گیرند. این عدم قطعیت، بخشی از جذابیت هپنینگ است و آن را از فرم های هنری ایستا متمایز می کند.

۲. تماشاگر یا شرکت کننده؟ شما هم بخشی از نمایشید!

حالا نوبت می رسد به مشارکت مخاطب. این همان چیزی است که هپنینگ را واقعاً انقلابی کرد. دیگر خبری از تماشاگر منفعل نیست. در هپنینگ، مخاطب ممکن است ناخواسته، یا حتی خواسته و با دعوت هنرمند، وارد عمل شود و بخشی از اثر هنری شود. این یعنی دیگر فقط «دیدن» هنر مطرح نیست، بلکه «تجربه کردن» آن اهمیت پیدا می کند.

تصور کنید به یک نمایش می روید و از شما می خواهند رنگی را روی دیوار بپاشید، یا با صدای بلند فریاد بزنید! این کار باعث می شود تجربه هنری بسیار شخصی تر و عمیق تر شود. دیگر فقط نگاه نمی کنید، بلکه احساس می کنید، لمس می کنید و حتی خلق می کنید. این فعال شدن مخاطب، مرزهای سنتی میان هنرمند و بیننده را در هم می شکند و یک رابطه دوطرفه و پویا ایجاد می کند.

«هپنینگ نه نمایشی است برای تماشا، بلکه دعوتی است برای مشارکت؛ جایی که مرزهای میان خالق و مخاطب در هم می شکند و هر فرد به بخشی از اتفاق تبدیل می شود.»

۳. هر جا که دلتان خواست: سیالیت زمان و مکان

صحنه تئاتر، گالری نقاشی… اینها فضاهای سنتی هنر هستند. اما هپنینگ این مرزها را هم می شکند. یک هپنینگ می تواند در خیابان اتفاق بیفتد، در یک ساختمان مخروبه، توی یک جنگل، یا حتی در یک فروشگاه بزرگ. هر جایی که هنرمند احساس کند می تواند ایده اش را اجرا کند و با محیط تعامل داشته باشد، می تواند به یک فضای هنری تبدیل شود.

زمان هم در هپنینگ انعطاف پذیر است. ممکن است چند دقیقه طول بکشد، یا ساعت ها، یا حتی چند روز. این سیالیت در زمان و مکان باعث می شود هپنینگ با زندگی روزمره عجین شود و از فضای رسمی و گاهی اوقات خشک گالری ها فاصله بگیرد. این ویژگی، هپنینگ را به چیزی شبیه به خود زندگی تبدیل می کند؛ غیرقابل پیش بینی و متغیر.

۴. فقط یک بار! لحظگی و تکرارناپذیری

یکی از دردسرهای هپنینگ همین است: نمی توانید آن را دوباره همان طور ببینید. هر اجرای هپنینگ یک بار اتفاق می افتد و بعد تمام می شود. حتی اگر سعی کنید آن را بازسازی کنید، هرگز همان تجربه اول نخواهد بود. این لحظگی باعث می شود هپنینگ ارزش ویژه ای پیدا کند، چون هر کس که آن را تجربه می کند، یک اتفاق منحصر به فرد و تکرارناپذیر را شاهد بوده است.

این ویژگی به نوعی با فلسفه زندگی هم گره خورده است؛ هر لحظه از زندگی ما هم تکرارناپذیر است و باید قدرش را بدانیم. هپنینگ این مفهوم را در قالب هنر به ما نشان می دهد و ما را به قدردانی از لحظه حال فرا می خواند. این لحظگی، به هپنینگ یک بعد فلسفی عمیق تر می بخشد که از صرفاً یک رویداد هنری فراتر می رود.

۵. هنر و زندگی: محو شدن مرزها

هپنینگ تلاش می کند تا هنر را از برج عاجش پایین بیاورد و آن را به دل زندگی روزمره بیاورد. دیگر لازم نیست به موزه بروید تا هنر را ببینید. هنر ممکن است در حین خرید روزانه، یا در راه رفتن به محل کارتان اتفاق بیفتد. این ایده که زندگی خودش هنر است در قلب هپنینگ قرار دارد و یکی از مهم ترین مفاهیم آن را شکل می دهد.

هاشم زاده به خوبی توضیح می دهد که این ویژگی چطور انقلابی در دیدگاه ما نسبت به هنر ایجاد کرد و نشان داد که برای خلق یک اثر هنری، نیازی به ابزارها و فضاهای خاص نیست؛ فقط کافی است دید هنری داشته باشیم و به اتفاقات اطرافمان با نگاهی متفاوت بنگریم. این ادغام هنر و زندگی، یکی از جذاب ترین جنبه های هپنینگ است.

۶. اشیاء غیرهنری: هر چیزی می تواند هنر باشد!

نقاشی با رنگ روغن، مجسمه با سنگ مرمر… اینها مواد سنتی هنر هستند. اما در هپنینگ، هنرمند ممکن است از هر چیزی استفاده کند: زباله، خوراکی، پارچه، آب، حتی بدن خود مخاطب. این استفاده از مواد غیرهنری، یک جور طغیان علیه قواعد زیبایی شناسانه سنتی بود و نشان می داد که مفهوم زیبایی در هنر چقدر می تواند گسترده باشد و فراتر از چارچوب های معمول برود.

هدف از این کار، صرفاً شوکه کردن نبود، بلکه زیر سوال بردن تعریف های از پیش تعیین شده از هنر و نشان دادن این بود که زیبایی و ارزش هنری می تواند در ساده ترین و روزمره ترین چیزها هم پیدا شود. این رویکرد، دریچه های جدیدی را به روی خلاقیت هنری باز کرد و به هنرمندان اجازه داد تا بدون محدودیت های مرسوم، ایده هایشان را به نمایش بگذارند.

بازیگران اصلی صحنه هپنینگ

کتاب «هپنینگ» فقط به تئوری ها نمی پردازد، بلکه ما را با هنرمندانی آشنا می کند که این تئوری ها را به عمل تبدیل کردند. انگار که دفترچه راهنمای آدم های مهم تاریخ هپنینگ را ورق می زنیم و با مهم ترین چهره ها و گروه هایی که این جنبش را شکل دادند، آشنا می شویم.

هنرمندان کلیدی: از کاپرو تا کوزاما

همانطور که گفتیم، آلن کاپرو ستاره اصلی این ماجراست و نام او با هپنینگ گره خورده است. اما تنها او نبود. هنرمندان دیگری هم بودند که در توسعه و اجرای هپنینگ نقش داشتند و هر کدام به نوعی به غنای این جنبش افزودند. یکی از آن ها، ولف ووستل (Wolf Vostell) هنرمند آلمانی بود که کارهای او اغلب جنبه اجتماعی و سیاسی داشت و با تلویزیون و ویدئو هم سروکار داشت. او از عناصر روزمره و مصرفی برای خلق آثارش استفاده می کرد و رویکردی انتقادی نسبت به جامعه داشت.

یایویی کوزاما (Yayoi Kusama) هنرمند ژاپنی، یکی دیگر از چهره های مهم است که هپنینگ های او اغلب شامل نقاط پولک دوز و فضاهای بی پایان بود و جنبه های روانشناختی و شخصی داشت. او به دنبال خلق تجربیاتی بود که مرزهای آگاهی و ناخودآگاهی را در هم می شکست. هاشم زاده به خوبی به کارهای این هنرمندان و تفاوت ها و شباهت هایشان با یکدیگر می پردازد و یک تصویر جامع از دنیای هپنینگ ترسیم می کند. بررسی این هنرمندان به ما نشان می دهد که هپنینگ چقدر متنوع و پر از ایده های مختلف بوده است.

گروه های تاثیرگذار: از فلوکسوس تا گوتای

هپنینگ فقط کار هنرمندان تک رو نبود، بلکه گروه هایی هم بودند که با ایده های مشابه یا مرتبط، این جریان را تقویت کردند. دو گروه مهم که هاشم زاده به آنها اشاره می کند، فلوکسوس (Fluxus) و گروه گوتای (Gutai) ژاپن هستند که هر دو نقش مهمی در گسترش ایده های آوانگارد داشتند.

• گروه فلوکسوس: این گروه، که در دهه های ۶۰ و ۷۰ میلادی فعال بود، بیشتر بر هنر به مثابه زندگی تاکید داشت و اجراهای آن ها اغلب ساده، کوتاه، و از پیش تعیین نشده بودند. آنها از ایده های هنری روزمره و اتفاقی استقبال می کردند و به دنبال دموکراتیزه کردن هنر بودند، تا هنر از انحصار نخبگان خارج شود و به زندگی همه مردم راه پیدا کند.
• گروه گوتای: این هم یک گروه آوانگارد ژاپنی بود که در دهه ۵۰ میلادی فعالیت می کرد. آنها به دنبال نوآوری در هنر بودند و به اهمیت کنش و فرآیند خلق اثر هنری باور داشتند. اجراهای آن ها اغلب شامل اعمال فیزیکی شدید و استفاده از مواد غیرمتعارف بود که تاثیر زیادی بر شکل گیری هپنینگ داشت. آنها مرزهای سنتی نقاشی و مجسمه سازی را در هم شکستند و راه های جدیدی برای ابراز هنری کشف کردند.

این گروه ها با رویکردهای متفاوت خود، به رشد و توسعه ایده های هپنینگ کمک شایانی کردند و در کتاب سید سعید هاشم زاده به تفصیل به آن ها پرداخته شده است.

هپنینگ: نه تنها یک جنبش، بلکه یک راهنما برای آینده هنر

شاید فکر کنید هپنینگ دیگر تمام شده و به تاریخ پیوسته. اما هاشم زاده نشان می دهد که اینطور نیست. هپنینگ مثل یک معلم یا یک راهنما، مسیر را برای جنبش های هنری بعدی هموار کرد و تاثیرش تا امروز هم ادامه دارد. این بخش از کتاب به بررسی پیامدها و جایگاه هپنینگ در هنر معاصر می پردازد.

تاثیر بر نسل های بعد: از پرفورمنس تا هنر مفهومی

خیلی از چیزهایی که امروز در هنر معاصر می بینیم، ریشه در هپنینگ دارند. پرفورمنس آرت (هنر اجرا)، که در آن هنرمند با بدن خود و در زمان و مکان مشخصی اجرا می کند، یکی از مستقیم ترین فرزندان هپنینگ است. هپنینگ راه را برای پذیرش ایده هایی مثل مشارکت مخاطب، بداهه پردازی و استفاده از فضاهای غیرمتعارف باز کرد و زمینه را برای ظهور فرم های هنری جدید فراهم ساخت.

همچنین، هنر مفهومی (Conceptual Art) که در آن ایده یا مفهوم اثر از خود اثر فیزیکی مهم تر است، از هپنینگ تاثیرات زیادی گرفت. هپنینگ ها نشان دادند که هنر لزوماً نباید یک چیز قابل لمس یا دیدنی باشد، بلکه می تواند یک تجربه یا یک ایده باشد. این تغییر دیدگاه، مسیر هنر را به کلی عوض کرد.

حتی چیدمان ها (Installations) که فضایی را برای تجربه مخاطب طراحی می کنند، مدیون هپنینگ هستند. این میراث داری به وضوح در کتاب سید سعید هاشم زاده بررسی شده و نشان می دهد که هپنینگ چگونه به یک پل ارتباطی میان هنر مدرن و پست مدرن تبدیل شد و راه را برای نوآوری های بیشتر در هنر گشود.

چالش ها و نقدها: آیا هپنینگ بی عیب و نقص بود؟

هیچ جنبشی بی نقص نیست، هپنینگ هم همینطور. کتاب هاشم زاده به این نقدها هم می پردازد و جنبه های تاریک تر این جنبش را نیز بررسی می کند. یکی از انتقادات اصلی به هپنینگ، ابهام و گاهی اوقات بی نظمی بیش از حد آن بود. بعضی ها می گفتند این ها هنر نیست، فقط یک مشت اتفاقات تصادفی و بی معناست که هیچ ارزش هنری ندارد.

دیگران هم به تکرارناپذیری آن ایراد می گرفتند و می گفتند چطور می توان یک اثر هنری را نقد و بررسی کرد وقتی هرگز نمی توان دوباره آن را دید؟ این چالش ها، هرچند سخت بودند، اما باعث شدند هنرمندان هپنینگ بیشتر فکر کنند و راه را برای تکامل فرم های هنری بعدی باز کنند و به دنبال راه هایی برای مستندسازی یا حفظ تجربه هنری باشند. هاشم زاده این انتقادات را بدون جانبداری بررسی کرده و دیدگاه های مختلف را ارائه می دهد.

پایان یا ادامه؟ سرنوشت هپنینگ

سوال مهمی که هاشم زاده در کتابش به آن پاسخ می دهد این است که آیا هپنینگ مُرد یا هنوز زنده است؟ شاید به آن شکل خالص و اولیه کمتر دیده شود، اما ایده ها و رویکردهای هپنینگ هرگز از بین نرفته اند. آنها در DNA هنر معاصر جای گرفته اند و به اشکال مختلفی مثل پرفورمنس آرت، هنر تعاملی و حتی رویدادهای هنری عمومی زندگی خود را ادامه می دهند.

به بیان دیگر، هپنینگ به جای اینکه بمیرد، تکامل یافت و در رگ و پی هنرهای جدید جاری شد. این کتاب نشان می دهد که هپنینگ نه یک نقطه پایان، بلکه یک شروع بزرگ بود؛ شروعی برای درک متفاوت از هنر، هنرمند و مخاطب، که تاثیرات آن تا به امروز در تمامی شاخه های هنرهای معاصر قابل مشاهده است. هاشم زاده با این دیدگاه، به خواننده کمک می کند تا به جای نگاه کردن به هپنینگ به عنوان یک پدیده تاریخی صرف، آن را به عنوان یک نیروی زنده و تاثیرگذار درک کند.

نتیجه گیری: چرا باید کتاب هپنینگ را بخوانید؟

خب، تا اینجا یک سفر حسابی به دنیای «هپنینگ» داشتیم، آن هم با راهنمایی کتاب سید سعید هاشم زاده. یادمان باشد که «هپنینگ» فقط یک جنبش هنری در گذشته نیست، بلکه تفکری است که مرزهای هنر و زندگی را در هم آمیخت و نشان داد که خلاقیت می تواند در هر لحظه و مکانی اتفاق بیفتد و هر کسی می تواند بخشی از آن باشد.

این کتاب به ما یادآوری می کند که هنر قرار نیست همیشه در یک قاب یا روی یک صحنه ثابت بماند. هنر می تواند زنده باشد، پویا باشد و ما را به درون خودش بکشد. هاشم زاده با دقت و تحلیل های عمیقش، نه تنها تاریخ هپنینگ را روایت می کند، بلکه ابعاد فلسفی و اجتماعی آن را هم روشن می سازد و به ما می فهماند که این جنبش چقدر فراتر از صرفاً یک سری اجراهای عجیب و غریب بوده است.

«کتاب هپنینگ، نه تنها به سوال هپنینگ چیست؟ پاسخ می دهد، بلکه ذهن ما را برای مواجهه با اشکال نوظهور و سیال هنر در آینده آماده می سازد و اهمیت تجربه زیسته را در درک جهان هنری ماجراجویانه یادآوری می کند.»

اگرچه این مقاله یک خلاصه مفصل از این کتاب بود، اما باور کنید عمق و جزئیات کتاب اصلی چیز دیگری است. خواندن خود کتاب «هپنینگ» سید سعید هاشم زاده به شما کمک می کند تا نگاهی کامل تر و پخته تر به هنرهای معاصر داشته باشید و از دیدگاه های ناب این پژوهشگر استفاده کنید. این کتاب می تواند دروازه ای باشد به دنیایی نو از فهم هنر و ارتباط آن با زندگی ما. پس، اگر کنجکاو شده اید و به این موضوع علاقه مندید، حتماً دست به کار شوید و خود کتاب را مطالعه کنید. شاید این سفر، نگاه شما را به تمام چیزهایی که هنر می نامیم، برای همیشه تغییر دهد و شما را با بخش هایی از هنر معاصر آشنا کند که تا به حال از آن ها بی خبر بودید.