سن شاهد در دادگاه

سن شاهد در دادگاه یکی از مهم ترین و حساس ترین مسائلی است که می تواند سرنوشت یک پرونده را تغییر دهد. فکرش را بکنید، یک شهادت کوچک می تواند کل مسیر عدالت را عوض کند! پس بیایید ببینیم قانون کشورمان دقیقاً چه شرایطی برای سن شاهد تعیین کرده است تا حرفش در دادگاه خریدار داشته باشد. این موضوع پر از جزئیات و ظرایف قانونی است که باید حواسمان بهشان باشد، چون اگر شاهد ما شرایط سنی لازم را نداشته باشد، کل پرونده ممکن است با مشکل روبرو شود.

حتماً برای شما هم پیش آمده که در یک جمع دوستانه یا خانوادگی، هر کسی چیزی بگوید و ما بسته به تجربه و سن و سال گوینده، به حرفش وزن متفاوتی بدهیم. تو دادگاه هم دقیقاً همین طور است، اما با این تفاوت که اینجا پای قانون و عدالت در میان است. یعنی هر کسی نمی تواند بیاید و هر حرفی را بزند و اسمش را بگذارد شهادت! قانون گذار ما، مثل یک پدر دلسوز، برای حفظ حقوق همه و جلوگیری از اشتباهات، شرط و شروطی گذاشته که مهم ترینش، همین سن شاهد است. این سن فقط یک عدد نیست، بلکه نشان دهنده بلوغ فکری و عقلی طرف است که بتواند یک واقعه را درست درک کند و بدون غرض ورزی بیانش کند. پس بیایید قدم به قدم ببینیم چه خبر است و چطور این شرط سنی می تواند روی پرونده ها تأثیر بگذارد.

بلوغ و سن اهلیت شهادت؛ وقتی قانون حرف می زند!

خب، رسیدیم به بخش اصلی قضیه! اینکه قانون دقیقاً چه چیزی را معیار قرار می دهد تا یک نفر بتواند به عنوان شاهد، شهادتش معتبر باشد. اینجا دو تا مفهوم بلوغ شرعی و سن اهلیت شهادت خیلی مهم می شوند که باید حسابی حواسمان به تفاوت هایشان باشد.

بلوغ شرعی چیست؟ (همون که تو کتاب دین خوندیم!)

وقتی صحبت از بلوغ شرعی می شود، احتمالاً یاد درس های دینی مدرسه می افتیم. قانون مدنی ما، در ماده ۱۲۱۰، سن بلوغ شرعی را برای دختران نه سال تمام قمری و برای پسران پانزده سال تمام قمری تعیین کرده است. این بلوغ شرعی، در خیلی از مسائل دیگر زندگی ما مثل تکلیفات دینی، ازدواج، یا حتی مسائل مالی خودمان هم ملاک قرار می گیرد. یعنی از نظر شرع، وقتی یک دختر به نه سال قمری و یک پسر به پانزده سال قمری می رسد، مکلف محسوب می شود و باید به احکام دینی عمل کند. اما نکته اینجاست که برای شهادت دادن در دادگاه، فقط رسیدن به این بلوغ شرعی کافی نیست و داستان یه کمی پیچیده تر میشه!

بر اساس ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی: سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام قمری و در دختر نه سال تمام قمری است.

اما شهادت، حسابش جداست! سن پانزده سال تمام به عنوان اهلیت کامل

شاید بپرسید خب یعنی چی؟ مگر بلوغ شرعی ملاک نیست؟ بله، هست، اما برای پذیرش شهادت شرعی معتبر و مؤثر در دادگاه، قانون گذار یک شرط سنی دیگه هم گذاشته که اسمش رو می گذاریم سن اهلیت کامل شهادت. اینجا یه نکته خیلی مهم هست که در رویه قضایی ما جا افتاده و باید حسابی بهش دقت کنیم: برای اینکه شهادت یک نفر به طور کامل و به عنوان یک دلیل قاطع در دادگاه پذیرفته بشه، اون فرد باید به سن پانزده سال تمام رسیده باشه. فرقی هم بین دختر و پسر نیست؛ چه دختر و چه پسر، برای شهادت دادن باید ۱۵ سال تمام رو رد کرده باشن.

این موضوع رو ماده ۱۳۱۴ قانون مدنی و همین طور بند ۱ ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت بیان کرده اند. پس حتی اگر یک دختر در نه سالگی به بلوغ شرعی رسیده باشه، برای اینکه شهادتش در دادگاه مثل شهادت یک آدم بزرگ سال اعتبار داشته باشه، باید تا پانزده سالگی صبر کنه. این پانزده سال، عموماً به شمسی تفسیر می شود، چون در ایران سال شمسی مرسوم است.

چرا ۱۵ سال تمام؟

حالا شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چرا دقیقاً ۱۵ سال تمام؟ خب، قانون گذار ما با توجه به عرف جامعه، مسائل روان شناختی و درک عمومی افراد از اتفاقات، این سن را به عنوان سن پختگی و توانایی درک کامل مسائل در نظر گرفته است. یعنی از نظر قانون، یک فرد پانزده ساله به بعد، می تونه مسائل رو با دقت بیشتری تحلیل کنه، تفاوت بین راست و دروغ رو بهتر تشخیص بده و متوجه عواقب قانونی حرفاش باشه.

بلوغ عقلی، گمشده ای در کنار بلوغ جسمی؟

فکرش را بکنید، یک نفر به سن پانزده سالگی رسیده، یعنی از نظر جسمی و حتی شرعی بالغ محسوب میشه. اما آیا این کافیه؟ قطعاً نه! بلوغ فقط به معنای بزرگ شدن جسم نیست، بلکه بلوغ عقلی و فکری هم اینجا نقش اساسی داره. یعنی شاهد باید از نظر ذهنی هم به درجه ای از پختگی رسیده باشه که بتونه وقایع رو درست درک کنه، به خاطر بسپره و بدون هیچ گونه تلقین یا فشار، اون ها رو بیان کنه. فرض کنید یک نفر از نظر سنی پانزده سالش تمام شده، اما به دلیل بیماری های روحی یا اختلالات ذهنی، قدرت تشخیص و درک درستی از محیط اطرافش نداره؛ خب معلومه که شهادت چنین فردی نمی تونه مورد استناد قاضی قرار بگیره، چون بلوغ عقلی نداره. پس این دو تا بلوغ (جسمی/شرعی و عقلی) مثل دو بال پرنده برای یه شهادت معتبر و قابل اعتماد عمل می کنند.

شهادت بچه ها و افراد نابالغ (زیر پانزده سال): وقتی حرفشان مزید اطلاع می شود

حالا که فهمیدیم برای شهادت کامل و معتبر در دادگاه، باید حتماً ۱۵ سال تمام داشته باشیم، سوال اینجاست که تکلیف حرف های بچه ها زیر این سن چی میشه؟ آیا قاضی اصلاً به حرفشون گوش نمیده؟ نه، این طور هم نیست! اینجا مفهوم مزید اطلاع یا اماره قضایی وارد میدان میشه که یه جورایی کار قاضی رو در رسیدن به حقیقت، راحت تر می کنه.

مزید اطلاع یعنی چی؟ (اصلاً خوراک علم قاضیه!)

یادتان هست گفتیم شهادت بچه ها زیر ۱۵ سال به عنوان شهادت کامل قبول نیست؟ خب، اینجا قصه یه کمی فرق می کند. طبق ماده ۱۳۱۴ قانون مدنی، شهادت این بچه ها به عنوان مزید اطلاع استماع می شود. یعنی چی؟ یعنی قاضی نمی تواند فقط با تکیه بر حرف های یک کودک زیر پانزده سال، حکمی صادر کند. حرف های کودک در این حالت، شهادت شرعی محسوب نمی شود، اما می تواند مثل یک تکه پازل، به قاضی در تکمیل تصویر حقیقت کمک کند.

بگذارید یک مثال بزنم: فرض کنید یک دعوای خانوادگی سر حضانت بچه پیش آمده و کودک ده ساله، شاهد برخی اتفاقات بوده. یا خدای نکرده، در یک پرونده آزار و اذیت یا حتی قتل، یک کودک، شاهد صحنه بوده. در این موارد، قاضی حرف های کودک را می شنود، اما نه به عنوان یک دلیل قاطع، بلکه به عنوان اماره قضایی یا قرینه که به علم قاضی کمک می کند. یعنی حرف های بچه مثل یک چراغ قوه عمل می کند که جاهای تاریک پرونده را روشن تر می کند و به قاضی کمک می کند تا سایر ادله و شواهد را با دید بهتری بررسی کند. این جور حرف ها، می توانند به تقویت یا تضعیف سایر مدارک موجود در پرونده کمک کنند، ولی به تنهایی برای صدور حکم کافی نیستند.

قاضی چطور به حرف بچه ها گوش می دهد؟ (یه جورایی کارآگاهی!)

فکرش را بکنید، قاضی اینجا نقش یه کارآگاه حرفه ای را بازی می کند. وقتی قرار است حرف های یک کودک زیر ۱۵ سال به عنوان مزید اطلاع شنیده شود، قاضی باید خیلی با دقت و وسواس عمل کند. این طور نیست که هر حرفی از دهان کودک بیرون آمد، بلافاصله روی آن حساب شود.

برای اینکه قاضی بتواند به حرف های کودک به عنوان اماره قضایی استناد کند، باید چند تا شرط مهم وجود داشته باشد:

1. همخوانی با بقیه شواهد: حرف های کودک باید با سایر ادله و قرائن محکمی که در پرونده وجود دارد، جور در بیاید و با آن ها در تضاد نباشد. اگر کودک چیزی بگوید که کلاً با بقیه داستان فرق دارد، خب، احتمالاً قاضی به آن اعتنایی نمی کند.
2. عدم تناقض در حرف های کودک: کودک نباید امروز یک حرف بزند و فردا حرفی کاملاً متناقض. ثبات در گفته ها، خیلی مهم است.
3. بررسی دقیق وضعیت کودک: قاضی باید حواسش به وضعیت روحی، روانی، هوشی و قدرت تمییز کودک باشد. آیا کودک آن قدر بزرگ هست که بتواند اتفاقات را درست تشخیص دهد؟ آیا توانایی بیان آن ها را دارد؟ گاهی اوقات، قاضی حتی از روانشناس کودک یا کارشناسان امور اجتماعی کمک می گیرد تا مطمئن شود که حرف های کودک قابل اعتماد است.
4. نبود تلقین یا فشار: مهم تر از همه، قاضی باید مطمئن شود که هیچ کس به کودک چیزی را تلقین نکرده، تهدیدش نکرده یا به او وعده و وعید نداده است. حرف های کودک باید از ته دل خودش باشد، نه حرف هایی که دیگران به او یاد داده اند.

این حساسیت ها به خاطر این است که بچه ها ذهن پاکی دارند و خیلی راحت تر از بزرگ ترها تحت تأثیر قرار می گیرند. پس، وظیفه قاضی در این شرایط، واقعاً ظریف و دقیق است.

چرا قانون روی سن شاهد حساسیت دارد؟ (حکمت پشت پرده!)

خب، شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که چرا قانون گذار این قدر روی سن شاهد وسواس دارد؟ چرا نمی گوید هر کسی که چیزی دیده، بیاید و بگوید و تمام؟ راستش را بخواهید، این محدودیت ها بی دلیل نیستند و پشت هر کدامشان یک حکمتی خوابیده است. بیایید چند تا از مهم ترین دلایلش را با هم بررسی کنیم:

درک وقایع و سنگینی قسم: یه بچه چقدر می تونه بفهمه؟

بچه ها دنیای خودشان را دارند؛ دنیایی پر از بازی، خیال و شیطنت. درک آن ها از مفاهیم انتزاعی مثل راست و دروغ در یک بستر حقوقی و پیامدهای قانونی حرف هایشان، با بزرگ سالان فرق می کند. یک کودک ممکن است نداند که گفتن یک دروغ کوچک در دادگاه چه عواقب سنگینی می تواند داشته باشد. آن ها شاید نتوانند پیچیدگی های یک واقعه را به درستی تحلیل کنند یا اهمیت قانونی یک شهادت را بسنجند. برای همین است که قانون می گوید برای شهادت معتبر، شاهد باید به بلوغی برسد که بتواند این مفاهیم را درک کند و بداند چه مسئولیت بزرگی را بر عهده گرفته است.

دل نازک ها زیر فشار: تأثیرپذیری بچه ها از محیط

فرض کنید یک کودک در خانه ای زندگی می کند که پدر و مادرش با هم مشکل دارند. اگر بخواهند از این کودک شهادت بگیرند، او چقدر می تواند بدون تأثیرپذیری از یکی از والدینش، حقیقت را بیان کند؟ بچه ها به شدت آسیب پذیرند و خیلی راحت تحت تأثیر فشارها، تهدیدها یا حتی تطمیع قرار می گیرند. یک تهدید کوچک، یا یک وعده آب نبات یا اسباب بازی، می تواند باعث شود که کودک حرفی غیر از واقعیت بزند. محیط خانه، مدرسه یا حتی دوستان، می توانند ناخواسته روی اظهارات کودک اثر بگذارند. قانون برای جلوگیری از این سوءاستفاده ها و تضمین اینکه شهادت کاملاً از روی اراده و حقیقت بیان شود، محدودیت سنی را اعمال کرده است.

خیال یا واقعیت؟ وقتی مرزها کمرنگ می شوند

در سنین پایین، قوای تخیل بچه ها خیلی قوی است. آن ها ممکن است رویاها، شنیده ها یا حتی آرزوهایشان را با واقعیت اشتباه بگیرند. مثلاً یک کودک ممکن است فکر کند اتفاقی که در کارتون دیده، واقعاً برایش افتاده است. یا صحنه ای را در ذهنش بازسازی کند که کاملاً با اصل ماجرا فرق دارد. تشخیص مرز بین واقعیت، تصورات ذهنی و حتی خاطرات تحریف شده، برای بچه ها خیلی دشوار است. شهادت در دادگاه نیازمند دقت بالا در بیان جزئیات و تمایز قائل شدن بین وقایع واقعی و ذهنی است که بچه ها هنوز به این توانایی به طور کامل نرسیده اند.

بلوغ فکری، شرط لازم برای یک شهادت درست

رسیدن به سن بلوغ جسمی، یعنی بدن ما به اندازه کافی رشد کرده و از نظر ظاهری بزرگ شده ایم. اما این بلوغ جسمی به تنهایی برای درک پیچیدگی های یک دعوای حقوقی یا کیفری کافی نیست. ما به بلوغ فکری نیاز داریم؛ یعنی توانایی استدلال، تفکر منطقی، تشخیص روابط علت و معلولی و کنار هم گذاشتن شواهد و جزئیات. برای یک شهادت درست و قابل اعتماد، شاهد باید از نظر فکری به حدی رسیده باشد که بتواند اتفاقات را به درستی تحلیل کند و اهمیت قانونی آن ها را درک کند. این بلوغ فکری معمولاً با افزایش سن و تجربه زندگی به دست می آید و به همین دلیل، سن ۱۵ سال تمام به عنوان یک معیار منطقی برای این بلوغ در نظر گرفته شده است.

سن شاهد در پرونده های مختلف: کیفری یا حقوقی؟ (هر کدوم قصه خودش!)

اینکه سن شاهد چقدر اهمیت دارد و چطور به حرف هایش نگاه می شود، گاهی اوقات بسته به نوع پرونده (کیفری یا حقوقی) کمی فرق می کند. البته که اصل قضیه همان ۱۵ سال تمام برای شهادت معتبر است، اما نحوه استناد به حرف های افراد نابالغ، می تواند متفاوت باشد.

پرونده های کیفری: جایی که قوانین سفت و سخت ترند

پرونده های کیفری، یعنی پرونده هایی که پای جرم و جنایت در میان است؛ قتل، سرقت، ضرب و جرح و… اینجا معمولاً مجازات ها سنگین تر و حساسیت ها خیلی بیشتر است. به همین دلیل، قانون گذار برای پذیرش شهادت در این پرونده ها، خیلی سفت و سخت تر عمل می کند. در پرونده های کیفری، شهادت افراد نابالغ (همان زیر ۱۵ ساله ها) به هیچ عنوان به عنوان شهادت کامل و قاطع پذیرفته نمی شود. اما آیا به کل نادیده گرفته می شود؟ خیر.

ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری به قاضی این اجازه را می دهد که در صورت لزوم، اظهارات اطفال و نوجوانان را به عنوان اماره قضایی یا قرینه مورد توجه قرار دهد. یعنی باز هم همان مفهوم مزید اطلاع که قبلاً گفتیم. قاضی می تواند از این حرف ها برای تکمیل پازل حقیقت، کمک گرفتن در بازجویی های بعدی یا حتی روشن شدن جنبه های مبهم پرونده استفاده کند. مثلاً اگر کودکی شاهد یک صحنه قتل بوده، حرف های او به قاضی کمک می کند که سرنخ های جدیدی پیدا کند یا گفته های شاهدان دیگر را با آن مطابقت دهد. اما به تنهایی نمی تواند دلیلی برای محکومیت یا برائت کسی باشد.

پرونده های حقوقی: کمی انعطاف بیشتر، اما نه همیشه!

در دعاوی حقوقی، مثل اختلافات خانوادگی (حضانت، نفقه، مهریه)، اثبات نسب (اینکه مثلاً فلان بچه فرزند چه کسی است)، یا اختلافات ملکی و تجاری، قاضی شاید کمی انعطاف پذیری بیشتری از خودش نشان دهد، اما باز هم نه برای پذیرش کامل شهادت افراد زیر ۱۵ سال. در این پرونده ها هم حرف های کودکان یا افراد نابالغ فقط به عنوان اماره قضایی یا قرینه مورد توجه قرار می گیرد.

مثلاً در دعوای حضانت، اگر فرزند ۱۰ ساله اظهاراتی درباره نحوه رفتار والدینش داشته باشد، قاضی می تواند این اظهارات را بشنود و در کنار سایر مدارک (مثل گزارش مددکار اجتماعی، نظر کارشناس روانشناس و…) قرار دهد تا تصمیم بهتری بگیرد. اما باز هم نمی تواند تنها بر اساس حرف کودک، حکم صادر کند. اینجا هم اعتبار حرف کودک، بستگی زیادی به این دارد که چقدر با بقیه مدارک و شواهد پرونده همخوانی داشته باشد و چقدر قاضی از صداقت و درک کودک مطمئن باشد. پس در هر دو نوع پرونده، سن پانزده سال تمام خط قرمز شهادت معتبر است، و کمتر از آن، فقط به عنوان کمک کننده به علم قاضی (اماره قضایی) کاربرد دارد.

چطور از بچه ها در دادگاه شهادت بگیریم؟ (ظرافت های پنهان!)

اخذ شهادت از اطفال و نوجوانان، حتی اگر قرار باشد فقط به عنوان مزید اطلاع استفاده شود، کار حساسی است و باید با رعایت یک سری نکات خاص انجام شود. اینجا پای روان و آینده کودک در میان است و نباید به هیچ عنوان نادیده گرفته شود. بیاین ببینیم چطور باید این کار رو درست انجام بدیم:

محیط امن و آرام: استرس ممنوع!

تصور کنید یک کودک را مستقیم به یک دادگاه خشک و رسمی بیاوریم، با قاضی و وکیل هایی که کت و شلوار پوشیده اند و سوال های جدی می پرسند. خب معلومه که بچه استرس می گیرد و ممکن است نتواند درست حرف بزند یا حتی بترسد و سکوت کند. برای همین، خیلی مهم است که یک محیط امن و دوستانه برای کودک فراهم شود. بعضی دادگاه ها اتاق های ویژه ای برای کودکان دارند که فضایی آرام تر و دوستانه تر دارد. حتی ممکن است یک روانشناس کودک یا کارشناس امور اجتماعی در جلسه حضور داشته باشد تا به کودک آرامش بدهد و مطمئن شود که آسیب روحی نمی بیند. این فضا به کودک کمک می کند تا احساس امنیت کند و بدون ترس، هر چه دیده یا شنیده را بیان کند.

سوالات درست، پاسخ های دقیق: مراقب تلقین باشید!

نحوه سوال پرسیدن از کودک، خودش یک هنر است. بچه ها خیلی راحت تلقین پذیرند. اگر سوال جهت دار بپرسیم، مثلاً آیا فلانی به شما سیلی زد؟ (که یک پاسخ بله یا خیر می خواهد)، ممکن است کودک حتی اگر سیلی هم نخورده باشد، تحت فشار بگوید بله. بهتر است سوالات باز و بدون جهت گیری پرسیده شود؛ مثلاً چه اتفاقی افتاد؟ یا چه کسی را دیدی و چه کار کرد؟. باید به کودک اجازه داد تا با کلمات خودش و به زبان خودش، ماجرا را تعریف کند. قاضی و طرفین دعوا باید خیلی مراقب باشند که حرفی نزنند یا کاری نکنند که کودک احساس گناه، ترس یا فشار کند. هدف این است که به واقعیت دست پیدا کنیم، نه اینکه کودک را مجبور به گفتن چیزی بکنیم.

ثبت و ضبط دقیق: حرف به حرف مهم است!

هر کلمه ای که کودک می گوید، مهم است. باید اظهارات او را به دقت صورت جلسه کرد و جزئیات را نوشت. حتی لحن بیان کودک، تردیدهایش، یا مکث هایش هم می تواند در ارزیابی نهایی برای قاضی مهم باشد. گاهی اوقات از ضبط صوتی یا تصویری جلسه (با رعایت حریم خصوصی و صلاح کودک) استفاده می شود تا کوچک ترین جزئیات هم از قلم نیفتد. این دقت در ثبت، کمک می کند تا بعدها کسی نتواند بگوید بچه این حرف را نزد یا حرف هایش عوض شده.

مراقبت از روح و روان کودک: عدالت با انسانیت

در تمام مراحل شهادت گیری از کودک، سلامت روحی و روانی او اولویت اول است. هدف ما رسیدن به عدالت است، اما نه به هر قیمتی. باید مطمئن شویم که فرآیند شهادت گیری، هیچ آسیب روحی بلندمدتی به کودک وارد نمی کند. این شامل محدود کردن تعداد دفعاتی که کودک باید حرف بزند، پرهیز از تکرار مکرر سوالات ناراحت کننده، و اطمینان از حمایت والدین یا قیم قانونی در کنار اوست. حتی بعد از جلسه، پیگیری وضعیت روحی کودک و در صورت نیاز، ارائه مشاوره روانشناسی، می تواند بخشی از مسئولیت ما باشد. به هر حال، عدالت باید با انسانیت و شفقت همراه باشد، به خصوص وقتی پای کودکان در میان است.

سن تنها شرط نیست! بقیه شرایطی که باید برای شاهد وجود داشته باشد (خیلی کوتاه!)

حالا که سن و شرایط مربوط به آن را خوب فهمیدیم، بد نیست یک نگاهی هم به بقیه شرایطی بیندازیم که قانون برای یک شاهد معتبر در دادگاه در نظر گرفته است. این ها هم مثل سن، خیلی مهم اند و نبود هر کدامشان می تواند شهادت را از اعتبار بیندازد. این موارد بیشتر در ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی و ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده اند:

عقل: سلامت فکر، پایه شهادت

شاهد باید عاقل باشد. یعنی چی؟ یعنی از سلامت کامل عقلی برخوردار باشد و جنون دائمی یا حتی جنون ادواری در زمان شهادت نداشته باشد. حرف کسی که دچار بیماری های ذهنی است یا در زمان شهادت هوشیاری کامل ندارد، نمی تواند معتبر باشد. فکرش را بکنید، چطور می توان به حرف کسی اعتماد کرد که خودش نمی داند چه می گوید؟ پس عقل سالم، شرط اول است.

عدالت: آدم درستکار، حرفش معتبره

عدالت شاهد به این معناست که او یک فرد خوشنام باشد و به فسق و گناهان بزرگ شناخته شده نباشد. یعنی کسی نباشد که دائم کار خلاف می کند یا از نظر اجتماعی، شهرت خوبی ندارد. این شرط برای این است که مطمئن شویم شاهد، کسی است که به اصول اخلاقی پایبند است و بعید است عمداً دروغ بگوید. احراز عدالت هم با تحقیق و بررسی محلی یا شهادت دیگران امکان پذیر است.

ایمان: اعتقاد قلبی، ضامن صداقت

شاهد باید مسلمان و دارای ایمان باشد. این شرط برای اطمینان از این است که فرد، به خدا و روز قیامت اعتقاد دارد و می ترسد که دروغ بگوید، چون دروغگویی در دین ما گناه بزرگی است. البته اگر شاهد از اقلیت های دینی شناخته شده باشد، می تواند علیه هم کیش خودش شهادت دهد، اما علیه مسلمانان نه، مگر در موارد خاص.

طهارت مولد: ریشه پاک، شهادت معتبر

این شرط به معنای این است که شاهد باید حلال زاده باشد. از نظر شرعی، این شرط برای اعتبار شهادت لازم است و در قانون مدنی ما هم به آن اشاره شده است.

عدم نفع شخصی و دشمنی: دور از غرض ورزی

فکرش را بکنید، اگر کسی در یک پرونده نفع مالی داشته باشد یا با یکی از طرفین دعوا دشمنی شخصی داشته باشد، آیا شهادتش کاملاً بی طرفانه خواهد بود؟ قانون می گوید خیر! شهادت کسی که از نتیجه پرونده نفع شخصی می برد (مثلاً اگر یکی ببرد، به او پولی می رسد) یا با یکی از طرفین دشمنی دارد، پذیرفته نمی شود. این کار برای جلوگیری از هرگونه غرض ورزی و جانب داری در شهادت است.

عدم اشتغال به تکدی و ولگردی: کسی که روی پایش می ایستد

شاهد نباید کسی باشد که شغلش گدایی یا ولگردی است. این افراد معمولاً به دلیل وضعیت خاص اجتماعی و اقتصادی، ممکن است تحت تأثیر تطمیع قرار بگیرند یا به راحتی به دروغ گویی تمایل پیدا کنند. قانون گذار خواسته است که شهادت از افرادی گرفته شود که از نظر اجتماعی و اخلاقی، دارای جایگاه مشخص و قابل اعتمادی هستند.

این ها همگی شرایطی هستند که کنار هم قرار می گیرند تا یک شهادت، از نظر قانونی معتبر و قابل اعتماد باشد و قاضی بتواند با خیال راحت به آن استناد کند.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به انتهای مسیر! دیدید که داستان سن شاهد در دادگاه، چقدر پر از جزئیات و ریزه کاری های حقوقی است. از یک طرف، قانون گذار ما بلوغ شرعی را برای تکلیفات دینی مطرح می کند و از طرف دیگر، برای اعتبار کامل یک شهادت در دادگاه، به سن پانزده سال تمام (چه برای دختر و چه برای پسر) تأکید دارد. این ۱۵ سال تمام، مرز بین یک شهادت کامل و یک مزید اطلاع است که فقط می تواند به علم قاضی کمک کند.

اینکه بچه ها زیر پانزده سال هم اگرچه شهادتشان قاطع نیست، اما می توانند با حرف هایشان به قاضی در رسیدن به حقیقت کمک کنند، نشان می دهد که قانون ما به هیچ وجه هیچ صدایی را بی اهمیت نمی شمارد. اما این کمک رسانی، با رعایت ظرافت های روان شناختی و حقوقی بسیار زیادی همراه است تا هم حقیقت کشف شود و هم به روح و روان کودک آسیب نرسد.

در نهایت، دانستن این نکته ها واقعاً حیاتی است؛ چه خودتان شاهد باشید، چه طرف دعوا و چه قرار باشد فرزندتان در دادگاه حرفی بزند. یک اشتباه کوچک در این زمینه می تواند کل روند یک پرونده را به هم بریزد. پس بهتر است اگر با چنین مسائلی روبرو شدید، حتماً پای یک وکیل متخصص را به میدان باز کنید. یک وکیل خوب می تواند با دانش حقوقی اش، شما را در پیچ و خم این قوانین راهنمایی کند و بهترین تصمیم را برای حفظ حقوق خودتان یا عزیزانتان بگیرید. یادتان باشد، عدالت با آگاهی به دست می آید.