موارد ابطال اجراییه چک صیادی

اگه اجراییه ای برای چک صیادی شما صادر شده و فکر می کنید دلایل قانونی محکمی برای باطل کردنش دارید، خیالتون راحت باشه! راه هایی برای ابطال این اجراییه وجود داره که تو این مقاله حسابی در موردشون حرف می زنیم تا دقیقاً دستتون بیاد چیکار کنید. این راهنمایی جامع به شما کمک می کنه تا با چشم باز و آگاهی کامل، برای حق و حقوقتون بجنگید و از عواقب ناخواسته جلوگیری کنید.

حتماً الان کلی نگرانید و دلتون میخواد هرچه سریع تر از زیر بار این نگرانی خلاص بشید. چک برگشتی و اجراییه اون می تونه کابوس خیلی ها باشه: از مسدود شدن حساب و توقیف اموال گرفته تا ممنوع الخروجی، همه وهمه تبعات سنگینی دارن. اما قبل از اینکه ناامید بشید، باید بدونید قانون گذار برای شرایطی که حق با صادرکننده چک هست، پیش بینی هایی کرده تا بتونید از خودتون دفاع کنید. هدف این مقاله هم دقیقاً همینه که هرچیزی که لازم دارید رو قدم به قدم و با زبون خودمونی بهتون بگه تا بتونید بهترین تصمیم رو بگیرید و اگه لازم شد، با کمک یه وکیل متخصص، حق خودتون رو بگیرید.

اجراییه چک صیادی: چی هست و با حکم دادگاه چه فرقی داره؟

بذارید اول از همه با مفهوم اجراییه چک صیادی آشنا بشیم. خیلی ها این اصطلاح رو با حکم قضایی اشتباه می گیرن، در صورتی که این دو تا با هم فرق های اساسی دارن و دونستن این تفاوت ها واقعاً مهمه. طبق ماده 23 قانون صدور چک (همون اصلاحیه سال 1397)، اگه چک صیادی شما برگشت بخوره و دارنده چک (کسی که چک رو گرفته) گواهینامه عدم پرداخت رو از بانک بگیره، می تونه مستقیم بره دادگاه و درخواست بده که دادگاه یه اجراییه صادر کنه. یعنی چی؟ یعنی دادگاه یه دستور می ده که شما باید مبلغ چک رو به اضافه حق الوکاله وکیل (اگه وکیل داشته باشه) پرداخت کنید. این اجراییه خیلی شبیه یه حکم قطعی دادگاهه و قدرت زیادی داره.

اما این اجراییه با حکم دادگاه که برای مطالبه وجه چک صادر میشه، یه سری تفاوت های کلیدی داره که بهتره اونا رو تو یه جدول ببینیم:

ویژگی	اجراییه چک صیادی (ماده 23)	حکم قضایی مطالبه وجه چک
منشأ و مرجع صدور	مستقیماً از دادگاه صالح و بدون نیاز به رسیدگی طولانی صادر می شود.	پس از طرح دعوا، رسیدگی کامل و صدور حکم در دادگاه صالح (ممکن است تجدیدنظر هم داشته باشد).
مدت زمان رسیدگی و اجرا	معمولاً خیلی سریع تر صادر و اجرا می شود.	فرآیند رسیدگی و قطعی شدن حکم زمان برتر است.
طرفین دعوا	فقط علیه صادرکننده و صاحب حساب قابل صدور است.	می تواند علیه صادرکننده، صاحب حساب، ضامن ها و ظهرنویس ها (کسانی که چک را پشت نویسی کرده اند) اقامه شود.
مطالبه خسارت تأخیر تأدیه	فقط اصل مبلغ چک و حق الوکاله وکیل قابل مطالبه است؛ خسارت تأخیر تأدیه باید با دادخواست جداگانه مطالبه شود.	علاوه بر اصل مبلغ چک، امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک تا زمان اجرا وجود دارد.

همونطور که می بینید، اجراییه چک صیادی یه جورایی میان بره برای وصول مطالبات، اما فقط تو شرایط خاصی میشه ازش استفاده کرد و محدودیت هایی هم داره. مثلاً اگه چک شما یه چک قدیمی باشه (غیرصیادی)، دارنده باید از اداره ثبت برای صدور اجراییه اقدام می کرد، یا باید می رفت سراغ دادخواست مطالبه وجه. اما برای چک های صیادی جدید، همون ماده 23 راه رو برای اجراییه دادگاهی باز کرده.

اصلی ترین دلایل برای باطل کردن اجراییه چک صیادی (ماده 23 قانون چک)

حالا که فهمیدیم اجراییه چیه و چه فرقی با حکم دادگاه داره، وقتشه بریم سراغ بخش اصلی مقاله: یعنی چه وقت هایی میشه این اجراییه رو باطل کرد؟ مبنای قانونی اصلی ما همین ماده 23 قانون صدور چک (اصلاحی 1397) هست که دلایل رو مشخص کرده. اگه شما جزو صادرکننده های چک هستید که احساس می کنید حق باهاتونه و اجراییه نباید صادر می شد، این قسمت رو با دقت بخونید.

چک مشروط بوده، اما شرطش محقق نشده

یکی از مهم ترین دلایلی که می تونه باعث ابطال اجراییه بشه، اینه که وصول وجه چک به یه شرطی وابسته بوده و اون شرط هم اتفاق نیفتاده. «مشروط بودن» یعنی اینکه پرداخت پول چک بستگی به انجام شدن یه کاری یا یه اتفاقی داشته. مثلاً تو متن چک نوشته شده: پرداخت این چک منوط به اتمام پروژه ساختمانی فلان است. خب اگه اون پروژه تموم نشده باشه، دارنده چک حق نداره وجه رو بگیره.

خیلی مهمه که حواستون باشه: طبق قانون، اگه شرطی برای وصول وجه چک وجود داره، حتماً و حتماً باید این شرط «صریحاً تو متن خود چک» قید شده باشه. اگه شرط رو فقط تو یه قرارداد دیگه نوشته باشید و تو خود چک خبری ازش نباشه، در مقابل کسی که چک رو با حسن نیت (یعنی بدون اطلاع از شرط شما) دریافت کرده، نمی تونید به این شرط استناد کنید و اجراییه رو باطل کنید. قانون میگه ظاهر سند مهمه!

برای اثبات اینکه شرط محقق نشده، می تونید از مدارکی مثل گزارش کارشناسی، شهادت شهود (البته تو موارد خاص و با دقت دادگاه) یا هر مدرک دیگه ای که نشون بده اون شرط برآورده نشده، استفاده کنید.

چک بابت تضمین معامله یا تعهد صادر شده بوده

دلیل بعدی برای ابطال اجراییه، اینه که چک شما در اصل برای تضمین یه معامله یا انجام یه تعهد صادر شده بوده، نه برای پرداخت یه بدهی فوری. مثلاً شما یه چک دادید که تضمین کنید اجاره بهای خونه ای رو سر وقت پرداخت می کنید، یا اینکه یه کاری رو به درستی انجام میدید. اینجا هم مثل چک مشروط، مفهوم تضمینی بودن اهمیت پیدا می کنه و اگه اون تعهد اصلی انجام شده باشه یا اصلاً تخلفی صورت نگرفته باشه، دارنده چک حق وصول اون رو نداره.

مثلاً، تو متن چک نوشته شده: این چک بابت تضمین اجاره بهای ماهانه است یا این چک بابت حسن انجام کار فلان پیمانکار صادر شده است. اگه شما اجاره هاتون رو کامل پرداخت کردید یا کار رو به خوبی تحویل دادید، دیگه اون چک نباید برگشت بخوره. برای اثباتش هم می تونید قرارداد اجاره، گواهی انجام تعهد، یا حتی اقرار دارنده چک رو ارائه بدید.

اینجا هم باز تاکید می کنم: برای اینکه بتونید به تضمینی بودن چک استناد کنید، این موضوع باید تو متن خود چک قید شده باشه. اگه فقط تو یه قرارداد جداگانه نوشته شده و تو چک چیزی نگفتید، کارتون برای ابطال اجراییه خیلی سخت میشه، مخصوصاً اگه چک دست یه نفر دیگه افتاده باشه که از قضیه بی خبره.

چک از راه کلاهبرداری، خیانت در امانت یا بقیه جرم ها به دست اومده

گاهی وقت ها قضیه خیلی بدتر از این حرفاست! یعنی چک شما اصلاً به روش درستی به دست دارنده نرسیده و از طریق یه جرم مثل کلاهبرداری، خیانت در امانت، سرقت یا جعل به دستش افتاده. مثلاً طرف با فریب و گول زدن شما، یه چک ازتون گرفته یا چکی رو که پیشش امانت بوده، سوءاستفاده کرده و برگشت زده.

تو این شرایط، قبل از هر کاری باید برید سراغ مراجع قضایی کیفری و شکایت کیفری خودتون رو مطرح کنید. یعنی باید ثابت کنید که یه جرمی اتفاق افتاده و چک از این راه به دست دارنده رسیده. اگه بتونید این موضوع رو تو دادگاه کیفری اثبات کنید و حکم قطعی بگیرید، اون وقت میشه با اون حکم، اجراییه چک رو هم باطل کرد. مدارکی مثل گزارش پلیس، شهادت شهود، یا هر مدرک دیگه ای که وقوع جرم رو ثابت کنه، تو این راه به دردتون می خوره.

دستور عدم پرداخت (ماده 14 قانون چک) صادر شده بود (مثل مفقودی، سرقت، جعل)

یه دلیل دیگه برای ابطال اجراییه، وقتیه که شما قبلاً و به خاطر اتفاقاتی مثل گم شدن چک، سرقتش، جعلش، یا حتی کلاهبرداری، دستور «عدم پرداخت» به بانک داده باشید (طبق ماده 14 قانون چک). تو این حالت، شما سریعاً بعد از اینکه متوجه این موارد شدید، باید به بانک مراجعه کرده و کتباً دستور بدید که وجه چک پرداخت نشه. بعد از اون هم باید تو مدت زمان مقرر (معمولاً یه هفته) شکایت کیفری خودتون رو مطرح کنید.

اگه شما این مراحل رو درست رفته باشید و گواهینامه عدم پرداخت هم به خاطر همین دستور شما صادر شده باشه، اون وقت میشه برای ابطال اجراییه اقدام کرد. مدارکی مثل گزارش پلیس، اعلام سرقت یا مفقودی، و نامه ای که به بانک دادید، اینجا حسابی به کارتون میاد.

وجه چک رو پرداخت کردید (کامل یا جزئی)

گاهی وقت ها دلیل اینقدر ساده ست که حتی فکرش رو هم نمی کنیم! ممکنه شما وجه چک رو قبلاً پرداخت کرده باشید، اما دارنده چک به دلایلی (مثلاً از روی فراموشی، یا حتی سوءاستفاده) دوباره چک رو برگشت زده و اجراییه گرفته. پرداخت وجه چک، چه به صورت کامل و چه جزئی، یکی از قوی ترین دلایل برای ابطال اجراییه است.

برای اثبات پرداخت، باید مدارک محکمی داشته باشید: مثل فیش واریزی به حساب دارنده چک، یه رسید کتبی که دارنده زیرش رو امضا کرده باشه، یا حتی تو موارد خاص و کمیاب، شهادت شهود. اگه فقط بخشی از مبلغ چک رو پرداخت کرده باشید، اون وقت اجراییه فقط به همون میزان پرداختی باطل میشه و برای باقیمانده مبلغ، اجراییه همچنان معتبر می مونه.

مراحل قانونی صدور اجراییه درست رعایت نشده

گاهی اوقات مشکل از محتوای چک یا دلایل اصلی نیست، بلکه از فرآیند صدور اجراییه است! یعنی تو مراحل اداری و قانونی صدور اجراییه، اشتباهاتی صورت گرفته که باعث میشه کل اجراییه از اعتبار بیفته. مثلاً ممکنه ابلاغ اجراییه به شما به درستی انجام نشده باشه، یا گواهینامه عدم پرداخت یه سری نواقص قانونی داشته باشه که از نظر دادگاه قابل قبول نیست. اینا هم می تونن دلایلی برای ابطال اجراییه باشن، اما خب اثباتشون کمی فنی و حقوقی تره و نیاز به بررسی دقیق اسناد و مدارک داره.

قدم به قدم تا باطل کردن اجراییه چک صیادی: راهنمای عملی

حالا که دلایل اصلی ابطال رو شناختید، وقتشه که مراحل عملی این کار رو با هم مرور کنیم. این فرآیند ممکنه کمی پیچیده به نظر برسه، اما اگه قدم به قدم و آگاهانه پیش برید، می تونید از پسش بربیاید. یادتون باشه که اینجا صحبت از حق و حقوق شماست!

گام اول: مشورت با یه وکیل کاربلد

اولین و شاید مهم ترین قدم، مشورت با یه وکیل متخصص تو زمینه چک و دعاوی بانکیه. چرا؟ چون قوانین چک، مخصوصاً با اصلاحات جدید، حسابی پیچیده شده و هر اشتباه کوچیکی می تونه هزینه های سنگینی براتون داشته باشه. یه وکیل خوب می تونه:

• بهتون کمک کنه تا دقیقاً دلیل ابطال اجراییه رو تو پرونده خودتون شناسایی کنید.
• دادخواست رو به صورت کاملاً صحیح و حقوقی تنظیم کنه تا ایراد شکلی بهش وارد نشه.
• از اتلاف وقت و هزینه های اضافی جلوگیری کنه.
• در طول فرآیند، بهترین راهنمایی ها رو بهتون بده و از حقوقتون دفاع کنه.

درسته که خودتون هم می تونید اقدام کنید، اما پیچیدگی های حقوقی این پرونده ها رو دست کم نگیرید. وکیل مثل یه راهنماست تو یه مسیر پر پیچ وخم.

گام دوم: مدارک رو جمع آوری کنید

بعد از مشورت اولیه، نوبت به جمع آوری مدارک می رسه. هرچی مدارکتون کامل تر و مستندتر باشه، شانس موفقیتتون بیشتره. مدارک عمومی و اختصاصی لازم برای اثبات ادعای شما عبارتند از:

• اصل و کپی چک برگشتی و گواهینامه عدم پرداخت (همون برگه برگشتی بانک که کد رهگیری داره).
• کارت ملی و مدارک شناسایی خودتون به عنوان صادرکننده چک.
• اگه وکیل گرفتید، وکالت نامه وکیل.
• و مهم تر از همه، مدارکی که دلیل ابطال شما رو اثبات می کنه (که تو بخش قبلی حسابی در موردشون حرف زدیم).

گام سوم: دادخواست ابطال اجراییه رو تنظیم و ثبت کنید

حالا باید یه دادخواست ابطال اجراییه چک بنویسید و تو سیستم قضایی ثبتش کنید. تو این دادخواست:

• شما به عنوان خواهان (کسی که دعوا رو مطرح می کنه) هستید.
• کسی که اجراییه رو گرفته (دارنده چک)، خوانده محسوب میشه.
• تو قسمت خواسته باید بنویسید ابطال اجراییه چک صیادی شماره فلان به دلیل فلان (مثلاً تضمینی بودن)
• و تو قسمت دلایل و مستندات هم باید همه مدارکی رو که جمع آوری کردید، لیست و ضمیمه کنید.

یه نکته خیلی مهم: دعوای ابطال اجراییه چک، یه دعوای «غیرمالی» محسوب میشه. یعنی چی؟ یعنی هزینه دادرسی اون بر اساس دعاوی غیرمالی محاسبه میشه که معمولاً خیلی کمتر از دعاوی مالیه. بعضی از شعب دادگاه ها ممکنه اشتباهی هزینه مالی بخوان، اما طبق نظریه های مشورتی قوه قضاییه، این دعوا غیرمالیه.

گام چهارم: دادگاه صالح کیه؟

برای طرح این دعوا، باید به دادگاه درستی مراجعه کنید. دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای ابطال اجراییه چک، همون دادگاهی هست که اجراییه رو صادر کرده. مثلاً اگه اجراییه از دادگاه حقوقی فلان شهر صادر شده، باید دادخواست ابطال رو هم تو همون دادگاه بدید. این مورد بر اساس رویه قضایی و حتی یه دادنامه از دیوان عالی کشور هم تاکید شده.

گام پنجم: رسیدگی خارج از نوبت

یه خبر خوب! قانون گذار برای این جور پرونده ها یه مزیت گذاشته. دعاوی مربوط به ابطال اجراییه چک «خارج از نوبت» رسیدگی میشن. این یعنی پرونده شما نباید مدت زیادی تو نوبت بمونه و دادگاه باید با فوریت بهش رسیدگی کنه.

گام ششم: رای صادر میشه و اعتراض های احتمالی

بعد از تشکیل جلسه و بررسی مدارک و دفاعیات طرفین، دادگاه رأی خودش رو صادر می کنه. اگه دادگاه دلایل شما رو برای ابطال اجراییه قبول کنه، حکم به ابطال اجراییه صادر میشه. البته یادتون باشه که این رأی معمولاً قابل اعتراضه و هر کدوم از طرفین (خواهان یا خوانده) می تونن ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی، به اون اعتراض کنن و درخواست تجدیدنظر بدن. پرونده می ره دادگاه تجدیدنظر و اگه اونجا هم رأی دادگاه بدوی تایید بشه، دیگه رأی قطعی میشه.

یه نکته مهم: درخواست توقف عملیات اجرایی، چرا اینقدر مهمه؟

فرض کنید اجراییه صادر شده و هر لحظه ممکنه حسابتون مسدود بشه، اموالتون توقیف بشه یا ممنوع الخروج بشید. تو این شرایط، در کنار دعوای اصلی برای ابطال اجراییه، شما می تونید یه درخواست فوری دیگه هم بدید: «درخواست توقف عملیات اجرایی». این درخواست مثل یه ترمز دستی عمل می کنه و جلوی اقدامات اجرایی رو تا زمانی که به دعوای اصلی رسیدگی بشه، می گیره. اهمیتش فوق العاده زیاده چون می تونه از ضررهای جبران ناپذیر به شما جلوگیری کنه.

شرایط صدور قرار توقف عملیات اجرایی (ماده 23)

دادگاه برای اینکه دستور توقف عملیات اجرایی رو بده، باید مطمئن بشه که دلایل شما قویه و واقعاً احتمال ابطال اجراییه وجود داره. دو تا شرط اصلی وجود داره:

1. ظن قوی مرجع قضایی به صحت ادعا: یعنی دادگاه با بررسی مدارک اولیه شما، این احتمال رو بده که ادعای شما (مثلاً مشروط یا تضمینی بودن چک) درست باشه.
2. ورود ضرر جبران ناپذیر: اگه عملیات اجرایی ادامه پیدا کنه و بعداً معلوم بشه که حق با شما بوده، اون ضرری که بهتون وارد شده قابل جبران نباشه (مثلاً کسب وکارتون نابود بشه یا از یه سفر مهم درمانی جا بمونید).

تامین (وثیقه/کفالت) چقدره و کی لازم نیست؟

معمولاً برای اینکه دادگاه قرار توقف عملیات اجرایی رو صادر کنه، از شما «تأمین» می خواد. این تأمین می تونه به صورت وجه نقد باشه که تو صندوق دادگستری واریز میشه، یا یه وثیقه ملکی یا حتی کفالت یه نفر. هدف از گرفتن تأمین، اینه که اگه بعداً تو دعوای اصلی شکست خوردید، دارنده چک از این محل بتونه خسارت هاش رو (مثل خسارت تأخیر) جبران کنه. معمولاً مبلغ تأمین معادل مبلغ چک و حق الوکاله وکیل (برای دارنده) در نظر گرفته میشه.

اما یه استثنای مهم وجود داره: اگه دلیل شما برای ابطال اجراییه خیلی قوی و مستند به سند رسمی باشه (مثلاً یه قرارداد رسمی که تضمینی بودن چک رو ثابت می کنه)، یا اگه شما ادعا کنید که چک گم شده (مفقودی) و دادگاه هم دلایلتون رو قابل قبول بدونه، اون وقت بدون نیاز به اخذ تأمین، قرار توقف عملیات اجرایی صادر میشه. این یه مزیت خیلی بزرگه.

نظریه مشورتی 7/1401/1283 چی میگه؟

تو مهر ماه 1402، اداره کل حقوقی قوه قضاییه یه نظریه مشورتی خیلی مهم صادر کرد (شماره 7/1401/1283) که بد نیست بهش اشاره کنیم. این نظریه می گه اگه شما تأمین گذاشتید و بعداً تو دعوای اصلی ابطال اجراییه شکست خوردید، دارنده چک می تونه بدون نیاز به دادخواست جداگانه و فقط با یه درخواست به همون دادگاهی که رأی صادر کرده، خسارت های خودش رو از محل همون تأمینی که شما گذاشتید، مطالبه کنه. این یعنی فرآیند گرفتن خسارت برای دارنده چک ساده تر شده. پس حواستون باشه که اگه بی دلیل درخواست توقف عملیات اجرایی می کنید، ممکنه تأمینتون به ضررتون تموم بشه.

دادگاه صالح برای توقف عملیات اجرایی

خب، دادگاه صالح برای درخواست توقف عملیات اجرایی هم همون دادگاهی هست که به دعوای اصلی ابطال اجراییه رسیدگی می کنه. یعنی لازم نیست سراغ یه دادگاه دیگه برید و همه کارها تو همون مرجع انجام میشه.

لیست مدارک مهم برای اثبات دلایل ابطال اجراییه

مدارک، سنگ بنای هر دعوای حقوقی هستن. هرچی مدارکتون کامل تر و محکم تر باشه، شانس موفقیتتون تو پرونده ابطال اجراییه چک صیادی بیشتره. اینجا یه لیست جامع از مدارکی که ممکنه نیاز داشته باشید رو براتون آماده کردم:

• مدارک عمومی:
  • اصل و کپی چک صیادی برگشتی.
  • اصل و کپی گواهینامه عدم پرداخت (همون برگه برگشتی بانک).
  • مدارک شناسایی معتبر شما (کارت ملی، شناسنامه).
  • وکالت نامه (در صورت داشتن وکیل).
  • اخبار و اطلاعات مربوط به ابلاغ اجراییه به شما.
• مدارک خاص بر اساس دلیل ابطال:
  • برای چک مشروط یا تضمینی:
    • اصل و کپی قرارداد یا توافق نامه ای که در آن شرط یا تضمینی بودن چک قید شده است.
    • اسناد و مدارکی که نشان دهد شرط محقق نشده یا تعهد انجام شده است (مثلاً گواهی اتمام پروژه، رسید پرداخت اجاره).
    • در صورت لزوم، شهادت نامه شهود (با قید مشخصات کامل).
  • برای تحصیل چک از طریق کلاهبرداری، خیانت در امانت یا سرقت/جعل:
    • کپی دادخواست یا شکوائیه کیفری که قبلاً مطرح کرده اید.
    • کپی آراء قضایی (قرار جلب به دادرسی، حکم محکومیت) که وقوع جرم را اثبات می کند.
    • گزارش پلیس یا مراجع انتظامی در خصوص سرقت، جعل یا کلاهبرداری.
    • اگه دستور عدم پرداخت (ماده 14) داده بودید، کپی نامه یا برگه ای که به بانک ارائه کرده اید.
  • برای پرداخت وجه چک:
    • فیش های واریزی بانکی به حساب دارنده چک.
    • رسیدهای کتبی با امضای دارنده چک که دریافت وجه را تأیید می کند.
    • در صورت وجود، اقرارنامه کتبی یا شفاهی دارنده چک مبنی بر دریافت وجه.
  • برای عدم رعایت تشریفات قانونی:
    • نامه ها یا مکاتبات بانکی/قضایی که نقص در فرآیند را نشان می دهد (البته این مورد فنی تر است و معمولاً وکیل باید آن را بررسی کند).

بهترین کار اینه که همه مدارک رو دقیقاً بررسی کنید و هیچ چیزی رو از قلم نندازید. حتی یه سند کوچک هم می تونه تو پرونده شما سرنوشت ساز باشه.

چطور سوء اثر چک برگشتی رو بعد از ابطال اجراییه برطرف کنیم؟

یکی از مهم ترین نگرانی های کسایی که چک برگشتی دارن، همین «سوء اثر» اون تو نظام بانکیه. یعنی چی؟ یعنی به خاطر چک برگشتی، ممکنه نتونید حساب جدید باز کنید، کارت بانکی بگیرید، تسهیلات بانکی دریافت کنید یا حتی ممنوع الخروج بشید. خب طبیعتاً وقتی اجراییه چک شما باطل میشه و حقانیتتون ثابت میشه، باید سوء اثر اون هم از بین بره. این اتفاق، حسابی خیالتون رو راحت می کنه و به فعالیت های عادی بانکی و مالی تون برمی گردید.

بر اساس تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون چک، وقتی اجراییه چک شما باطل میشه، بانک مرکزی باید از اون چک رفع سوء اثر کنه. فرآیندش معمولاً به این شکله که بعد از صدور حکم قطعی ابطال اجراییه از طرف دادگاه، دادگاه مربوطه این موضوع رو به بانک مرکزی اعلام می کنه. بانک مرکزی هم به صورت برخط (آنلاین) این تغییر رو تو سامانه یکپارچه خودش ثبت می کنه و همه بانک ها از این موضوع مطلع میشن و محدودیت ها از روی شما برداشته میشه.

پس بعد از اینکه حکم قطعی ابطال رو گرفتید، حتماً از وکیلتون بخواید که پیگیری کنه تا این موضوع به بانک مرکزی اعلام بشه و سوء اثر چک شما کاملاً از بین بره. این قدم آخر، نقطه پایان نگرانی های شماست.

چند تا نکته حقوقی و هشدار جدی که باید حواستون باشه!

تو هر کار حقوقی، یه سری ظرایف و نکاتی هست که اگه حواسمون بهشون نباشه، ممکنه حسابی به مشکل بخوریم. تو بحث ابطال اجراییه چک صیادی هم یه سری هشدارهای مهم وجود داره که لازمه اونا رو بدونید:

الکی ادعا نکنید! (عواقب ادعای بی اساس)

شاید فکر کنید حالا که میشه اجراییه رو باطل کرد، هر ادعایی بکنیم که چک تضمینی یا مشروط بوده. اما این یه اشتباه بزرگه! اگه شما بدون دلایل موجه و فقط برای وقت کشی یا سوءاستفاده از قانون، دعوای ابطال اجراییه رو مطرح کنید و دادگاه متوجه بشه که ادعای شما واهیه، ممکنه عواقب بدی براتون داشته باشه. علاوه بر اینکه وقت و هزینه تون از بین میره، ممکنه به خاطر طرح دعوای بی اساس، مجبور به پرداخت خسارت به طرف مقابل بشید. پس فقط وقتی دعوا رو مطرح کنید که واقعاً دلایل قوی و مستند داشته باشید.

فرق اجراییه چک صیادی و غیرصیادی

درسته که ما تو این مقاله روی چک های صیادی تمرکز کردیم، اما یادتون باشه که فرآیند ابطال اجراییه برای چک های قدیمی (غیرصیادی) کمی فرق می کرد. قبل از اصلاحیه سال 1397، اجراییه چک های غیرصیادی معمولاً از طریق «اداره ثبت» صادر می شد، نه دادگاه. پس اگه چک شما مربوط به قبل از این تاریخ و از نوع غیرصیادی باشه، فرآیند ابطال اجراییه ثبتی کمی تفاوت داره و باید به قوانین مربوط به ابطال اجراییه ثبتی مراجعه کنید. این نکته تو انتخاب دادگاه صالح هم مهمه: برای اجراییه ثبتی، دادگاه محل دفترخانه صادرکننده اجراییه صالح بود.

پشت نویسی و انتقال چک در سامانه صیاد

چک های صیادی یه ویژگی مهم دارن: «ثبت در سامانه صیاد». این یعنی هرگونه انتقال یا پشت نویسی چک باید تو این سامانه ثبت بشه. اگه چکی رو صادر کردید و بعداً به کس دیگه ای منتقل شده، و این انتقال تو سامانه صیاد ثبت نشده باشه، اون چک از شمول قانون جدید چک خارج میشه و ممکنه دارنده برای وصولش با مشکل مواجه بشه. در واقع، پشت نویسی روی خود برگه چک دیگه مثل قبل اعتبار قانونی نداره و ثبت در سامانه صیاد جایگزینش شده. پس اگه شما دارنده چک هستید، حتماً از ثبت انتقال اطمینان حاصل کنید و اگه صادرکننده هستید، حواستون به این نکته باشه.

مسئولیت شخص ثالثی که تامین گذاشته

گاهی وقت ها پیش میاد که یه نفر دیگه (یه شخص ثالث) به جای شما برای توقف عملیات اجرایی، وثیقه یا تأمین میذاره. اینو یادتون باشه که مسئولیت اون شخص ثالث «فقط به اندازه همون تأمینی هست که گذاشته». یعنی اگه بعداً دادگاه به ضرر شما رأی بده و خسارت هایی که دارنده چک مطالبه می کنه بیشتر از مبلغ تأمین باشه، اون شخص ثالث فقط تا همون سقف تأمین مسئوله و باقیمانده خسارت رو باید خود شما پرداخت کنید.

تاثیر پرداخت بخشی از وجه چک

همونطور که قبلاً گفتیم، اگه بخشی از وجه چک رو پرداخت کرده باشید، می تونید درخواست ابطال اجراییه «به میزان مبلغ پرداخت شده» رو بدید. اما این نکته رو در نظر بگیرید که این کار باعث نمیشه کل اجراییه باطل بشه. فقط به همون میزان که پرداخت کردید، اجراییه از اعتبار میفته و برای باقیمانده مبلغ، عملیات اجرایی ادامه پیدا می کنه. پس اگه هدفتون باطل کردن کامل اجراییه است، باید دلایل قوی تری برای کل مبلغ چک داشته باشید.

حرف آخر و توصیه ما: آگاهانه عمل کنید و با وکیل پیش برید!

خب، تا اینجا حسابی در مورد موارد ابطال اجراییه چک صیادی حرف زدیم و دیدیم که چقدر این موضوع می تونه پیچیدگی های خاص خودش رو داشته باشه. از دلایل قانونی مختلف مثل مشروط یا تضمینی بودن چک، تا مراحل گام به گام طرح دعوا و حتی نکات ریز و درشت حقوقی، همه رو با هم مرور کردیم.

اگه شما هم جزو اون دسته از عزیزانی هستید که با اجراییه چک صیادی سروکار دارید و فکر می کنید حق با شماست، یادتون نره که شناخت دقیق این قوانین و مراحل، اولین قدم برای دفاع از حقوقتونه. اما واقعیت اینه که دنیای حقوق و دادگاه، پر از اصطلاحات تخصصی و رویه هایی هست که شاید برای ما آدم های عادی کمی گیج کننده باشه.

به خاطر همین پیچیدگی ها و حساسیت موضوع، توصیه نهایی ما اینه که حتماً از خدمات یه وکیل متخصص در امور چک و دعاوی بانکی استفاده کنید. یه وکیل کاربلد می تونه مثل یه نقشه راه تو این مسیر پر پیچ و خم باشه، از جمع آوری مدارک و تنظیم دادخواست صحیح گرفته تا حضور تو دادگاه و دفاع از شما، همه جوره کمکتون کنه تا بهترین نتیجه رو بگیرید و از ضررهای احتمالی جلوگیری کنید. اقدام به موقع و آگاهانه، با حمایت حقوقی متخصص، می تونه تفاوت بین موفقیت و شکست تو پرونده شما باشه. پس هیچ وقت برای حفظ حق و حقوقتون، دریغ نکنید و کمک حرفه ای بگیرید.