ذخیره «تخمک» برای «مادر شدن» در وقتی دیگر …

فریز تخمک در زنان و دختران موضوعی است که برخی با دیدگاه احساسی و برخی دیگر با دیدگاهی کاملا منطقی به آن نگاه می کنند؛ اما در این موضوع نهایتا به یک هدف خواهیم رسید؛ حفظ قدرت باروری برای تجربه «مادر» شدن در وقتی دیگر…

به گزارش پیشتاز، موضوع حفظ نرخ باروری قبل از بسته شدن پنجره جمعیتی طی چند سال گذشته به یکی از مهم ترین دغدغه های کشور تبدیل شده است چراکه به گفته برخی از متخصصین اتخاذ برخی سیاست ها با شعارهایی مانند «فرزند کمتر، زندگی بهتر» پس از دهه 50 و 60 خورشیدی سبب شد تا رفته رفته فرزندآوری سیر نزولی به خود بگیرد و سرانجام با کاهش دادن نرخ رشد جمعیت، این هشدار را بدهد که کشور در آستانه سالمندی قرار دارد.

بر این اساس بخش عمده ای از سیاست های کلان کشوری معطوف به تشویق زوجین به فرزندآوری شد، به شکلی که به دنبال همین تصمیم مهم قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت شکل گرفت تا از طریق آن بتوان پیش از بسته شدن پنجره جمعیتی، با اتخاذ برخی راهکارها و سیاست های تشویقی از بروز بحران جمعیتی پیشگیری کرد. 

برقراری پوشش بیمه ای فریز تخمک برای دختران مجرد

در ادامه همین سیاست های تشویقی؛ آبان ماه امسال بود که با اعلام مجلس شورای اسلامی مقرر شد تا بیمه های پایه موظف به برقراری پوشش بیمه ای فریز تخمک در دختران مجرد بالای 30 سال شوند؛ موضوعی که فراگیر شدن خبر پوشش بیمه ای برای آن سبب شد تا دختران بیشتری اصلا از وجود چنین خدمت پزشکی که به حفظ باروری آنها کمک می کند، مطلع شوند. 

در واقع زمانی که یک جنین دختر شکل می گیرد، تعداد مشخص و ثابتی از سلول های زایا و اولیه داخل تخمدان او به صورت فولیکول های اولیه تشکیل می شود که بیشترین تعداد آن در هفته 20 بارداری شکل می گیرد و بعد روند کاهنده در سلول ها آغاز می شود به شکلی که یک دختر در بدو تولد حدود یک میلیون سلول زایا داخل رحم خود دارد که با رسیدن به سن بلوغ و تکمیل علایم آن و شروع تخمک گذاری در تخمدان ها این تعداد به حدود 400 تا 500 هزار فولیکول می رسد و این روند کاهشی همچنان ادامه می یابد تا دیگر سلول فعالی داخل تخمدان نباشد که پس از آن یایسگی اتفاق می افتد.

از این تعداد بالای تخمک در هر ماه قرار است که یک سلول تبدیل به تخمک بالغ شود که آمادگی باروری و تبدیل شدن به جنین را دارد و تعدادی از سلول ها هم در هر دوره از قاعدگی خانم به صورت طبیعی دچار مرگ برنامه ریزی شده می شوند تا نهایتا این تعداد سلول زایا کاملا از بین برود.

فرصت کوتاه تر زنان برای باروری

بر این اساس مشخص است که زنان به نسبت مردان، فرصت کوتاه تری برای باروری دارند و در شرایطی که سن ازدواج در هر دو جنس تحت تاثیر مباحث مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و… افزایش یافته و از طرفی هم به دنیا آوردن اولین فرزند پس از ازدواج با مدتی تاخیر همراه شده؛ حفظ قدرت باروری برای تجربه حس مادرانگی در سنین بالاتر موضوع مهمی است.

بنابر اعلام متخصصان پروسه گرفتن تخمک را می توان از دو طریق واژینال و عمل لاپاروسکپی انجام داد. در شیوه اول با هدایت سونوگرافی واژینال تخمک ها گرفته می شود که اقدامی بسیار کم تهاجمی با بیهوشی کوتاه و سطحی است که کمترین عارضه را دارد. روش دوم اما زمانی انجام می شود که به هر علتی امکان برداشت تخمک به صورت واژینال وجود نداشته باشد که از طریق لاپاروسکوپی این کار انجام شود و طی این فرایند خانم مدت طولانی تری بیهوش می شود تا با وسایل مخصوص لاپاروسکوپی و ایجاد برش های کوچکی (کمتر و یا حداکثر یک سانتی متر) روی شکم، برداشت تخمک انجام شود. 

5 زن؛ 5 روایت

در شرایطی که مبحث «پوشش بیمه ای فریز تخمک» اخیرا خبرساز شد و تماس های برقرار شده با پیشتاز حاکی از استقبال بسیاری از این تصمیم است؛ خبرنگار پیشتاز پای صحبت زنان و دخترانی نشست که یا این عمل درمانی را به دلایل مختلف شخصی، پزشکی و… انجام داده اند و یا قصد انجام آن را دارند تا خیالشان راحت باشد که اگر روزی در سنین بالاتر که ذخایر تخمدانی شان کاهش می یابد قصد کردند مادر شدن را تجربه کنند، این امکان برایشان فراهم باشد.

اولین نفری که مشتاقانه قبول می کند سوالاتم را پاسخ دهد، ترمه است. او 33 ساله و متاهل است و صحبت های خود را اینگونه آغاز می کند: «با نامه پزشک در یک بیمارستان خصوصی عمل پانکچر (تخمک کشی) را انجام دادم. این جراحی که البته خیلی راحت و کوتاه هست، با اجازه همسرم انجام شد. چند روز قبل از جراحی، بیمارستان به حضور فیزیکی همسرم و همراه داشتن شناسنامه ها تاکید کرد و صبح جراحی بعد از اینکه همسرم رضایت داد، من وارد اتاق عمل شدم.»

از احساس خبری نیست، من سرمایه گذاری کردم

ترمه دچار مشکل ناباروری نیست و می گوید: « این کار برای من در واقع یک جور سرمایه گذاری محسوب می شد چون در حال حاضر شرایط فرزندآوری ندارم و خواستم در آینده دچار چالش و سختی های پایین آمدن ذخیره تخمدان نشوم. به همین دلیل هم برای آینده خودم و زندگی ام سرمایه گذاری کردم.»

برای ترمه این موضوع اصلا ابعاد احساسی ندارد و در پاسخ به این سوال که آیا صرفا نیاز به حس مادر شدن باعث شد به فکر فریز تخمک بیفتد یا خیر؟، می گوید: «این موضوع اصلا احساسی نیست که بخواهم راجع بهش از این زاویه صحبت کنم. فریز تخمک یه موضوع کاملا علمیه و ما داریم از پیشرفت علم استفاده می کنیم برای بهبود کیفیت زندگی؛ همین»

از او درخصوص برخورد همسرش با این تصمیم میپرسم که می گوید: « من خیلی راحت درباره تصمیم شخصی بدنم با همسرم صحبت کردم و از اهمیت این موضوع براش حرف زدم و ایشان هم با ذهن باز و خیلی راحت پذیرفت که در شرایطی که فعلا قصد بچه دار شدن نداریم این اقدام درمانی را انجام دهیم و به جز خودمان دو نفر هیچ یک از اعضای خانواده را در جریان این موضوع قرار ندادیم.»

ترمه درباره روند رسیدن به این تصمیم، توضیح می دهد: « شما وقتی برای چکاپ های دوره ای به پزشک زنان مجرب مراجعه می کنید، با توجه به شرایط جسمی و موقعیتی که در آن قرار دارید، ممکن است این پیشنهاد را به شما بدهد. در مورد من هم با توجه به شرایط سنی و اینکه فعلا قصد بچه دار شدن ندارم، پزشک این پیشنهاد را داد. شما هر وقت که کاندید عمل پانکچر باشید؛ پزشک شما را وارد سیکل می کند؛ شروع سیکل روز یک تا سه پریود هست. پزشک از طریق سونوگرافی روال بلوغ تخمک را بررسی می کند؛ داروهای تحریک تخمدان را با توجه به شرایط موجود تجویز می کند و حدود دو هفته بعد اگر همه چیز نرمال باشد و عاملی باعث کنسل شدن سیکل نشود؛ دستور عمل پانکچر را در بیمارستان می دهد. یک روال نرمال و کوتاه که اصلا لازم نیست از آن غول بسازیم. برای من روال جراحی از لحظه ای که بیهوش شدم تا لحظه ای که به هوش آمدم کمتر از یک ساعت بود و بعدش به راحتی وارد جریان زندگی عادی شدم.»

چرا زنان بدن خود را نمی شناسند؟ 

او که این اقدام درمانی را انجام داده معتقد است زنان بدن خود را به درستی نمی شناسند و ادامه می دهد: « فکر می کنم اول لازم است ما خیلی خوب بدنمان را بشناسیم و بعد با یک پزشک خیلی خوب مشورت کنیم؛ آگاه شویم و بعد وارد پروسه جراحی شویم. داروهای تجویزی خودشان سنگین هستند و آدم را از نظر روانی بهم میریزن پس قطعا آگاهی از کاری که قرار است انجام شود، مهم است.»

البته از آنجایی که ترمه متاهل است به جای فریز تخمک، فریز جنین را انجام داده است و در این رابطه توضیح می دهد: « من فریز تخمک انجام ندادم؛ بلکه فریز جنین انجام دادم. یعنی تخمک قبل از فریز وارد پروسه لقاح مصنوعی شد. حدودا 3 روز بعد از عمل پانکچر، از بیمارستان تماس گرفتند؛ تعداد جنین های تشکیل شده را اعلام کردند و متصدی آزمایشگاه اطلاع داد که تا نیم ساعت دیگر جنین ها وارد پروسه فریز می شوند. بعد هم بیمارستان کارت جنین ها رو ارایه داد؛ که وظیفه دارم مواظب کارتم باشم و هزینه شارژ سالانه را پرداخت کنم.»

ترمه از این تصمیم خود خوشحال است و تاکید می کند اگر باز هم به عقب برگردد همین تصمیم را برای حفظ قدرت باروری اش خواهد گرفت.

او درباره هزینه های تخمک کشی و تشکیل و فریز جنین هایش نیز می گوید: « به غیر از ویزیت های پزشک و داروها که دقیق نمیدونم چقدر هزینه کردم؛ 18 میلیون تومان هزینه عمل پانکچر و فریز جنین شد که از نظر من با توجه به هزینه های امروز، این قیمت برای چنین کاری اصلا زیاد نیست.» 

فعلا نمی خواهم بچه دار شوم اما…

نگار هم مانند ترمه متاهل است؛ تقریبا 5 سال از ازدواجش می گذرد اما، همچنان در 30 سالگی قصد و شرایط باردار شدن ندارد؛ موضوع فریز تخمک اما سبب شده به فکر این امکان بیفتد تا بتواند در آینده اگر قصد داشت فرزندی به دنیا آورد به مشکل نخورد. او صحبت هایش را با تاکید بر اینکه فریز تخمک یک شانس و فرصت به خود است، اینگونه آغاز می کند: «درباره شرایط کلی انجماد تخمک سوالاتی داشتم که به همین خاطر به مرکز درمان ناباروری رویان مراجعه کردم و آنها راهنمایی ام کردند و قرار بر این شد که ابتدا مشاوره پزشکی دریافت کرده و بعد از آن تشکیل پرونده دهم.»

از نگار درباره علت تمایلش به انجام این اقدام درمانی می پرسم که می گوید: « با توجه به شرایط فعلی اعم از شرایط اقتصادی و اجتماعی و از طرفی عدم آمادگی روحی و روانی و … در خودم، فعلا تصمیم به بارداری و فرزندآوری ندارم، اما از آنجایی که ممکن است در آینده نظرم تغییر کند، تمایل داشتم که با فریز تخمک، ریسک افزایش سن را برای بارداری کاهش دهم.»

البته نگار برخلاف ترمه در نهایت موفق به فریز تخمک نمی شود و علت عدم توفیق را اینگونه بیان می کند: « من کار انجماد تخمک را به دلیل هزینه های بالای انجام و نگهداری آن نیمه تمام رها کردم، اما در صورت توانایی مالی حتما این اقدام را انجام می دهم. البته با این وجود فریز تخمک را به چندین نفر توصیه کردم تا اگر در سنین بالاتر تصمیم به بارداری و فرزندآوری داشتند، بتوانند این اقدام را انجام دهند.»

خداحافظی با یک رویا

رقیه اما داستان متفاوتی دارد؛ علتی که او را به انجام فریز تخمک ترغیب کرده است؛ وجود توده در تخمدان هایش بوده است؛ او در این باره می گوید: « 25 ساله هستم و مدت کوتاهی پس از ازدواج متوجه شدم که توده تخمدانی دارم و پزشک معالجم به من گفت با برداشتن تخمدان، دیگر امکان مادر شدن ندارم اما قبل از جراحی می توانم تخمک هایم را فریز کنم تا بتوانم در آینده از این طریق بچه دار شوم.» 

او که مراحلی از این پروسه درمانی را طی کرده است درباره نظر همسرش برای انجام این کار می گوید: « در زمان مشاوره، جداگانه با همسرم صحبت کردند که آیا رضایت داره یا نه و در نهایت همسرم برگه رضایت خودش برای فریز تخمک های من را امضا کرد. آنجا بود که متوجه شدم اگر همسرم رضایت نداشته باشد، فریز تخمک انجام نمیشود.»

رقیه فریز تخمک را تنها راهی می داند که در آن شرایط سخت، پیش رویش قرار داشته چون می دانسته پس از عمل دیگر امکان مادر شدن ندارد، به همین خاطر تاکید می کند: « مرحله سختی بود و حس و امید مادر شدن هم به من القا نشد. تنها چیزی که وجود دارد اینکه زن و مرد فقط چند درصد امیدوارند که در آینده بتوانند پدر و مادر شوند که همین هم براساس حرف های پزشک من، احتمالش 100 درصد نبود پس فریز تخمک، من و همسرم را از نظر ذهنی قانع نمیکرد چون می دانستیم احتمال بچه دار شدن ما پایینه.»

او که در شرایط وخیم بیماری قرار داشته می گوید: «کمتر از یک ماه این پروسه طول کشید چون شرایطم وخیم بود، البته همسرم و خانواده اش و خانواده خودم هم همراهی شدید داشتند تا زمانِ تصمیم برایم کوتاه تر شود. به عقیده من خیلی سخته که یک زن از نظر جسمی و ذهنی آماده شود و باید چندین ماه صبوری کند، البته همراهی روان شناس و خانواده هم خیلی مهم است.»

رقیه می گوید تقریبا تمام افراد خانواده اش از تصمیم او برای فریز تخمک مطلع و حتی خوشحال بودند و درباره روند درمانی اینگونه توضیح می دهد: «من فقط درمان موقت داشتم و فرایند فریز بنابر تشخیص دکتر کامل نشد اما با توجه به شرایط من، مصرف داروها دردآور بود و از نظر روحی و جسمی حال من خوب نبود.»

در نهایت اما رقیه نمی تواند فرایند درمانی فریز تخمک را به انتها برساند. او ادامه می دهد: «فریز تخمک و دارو تقریبا یک مرحله انجام شد و بعد از آن به خاطر فشار و شرایط من، درمان را ادامه ندادند چراکه بدنم جوابگو نبود و همسرم رضایت نامه امضا کرد که ما نیازی به فریز تخمک نداریم.»

او در بخش پایانی صحبت هایش می گوید: « من به بیمارستان خصوصی مراجعه کردم و تقریبا 50 میلیون تومان هزینه کردم که البته پروسه هم به اتمام نرسید. البته بیمه تکمیلی هم داشتم اما بیمارستان خصوصی قبول نکرد.»

رفتار سلیقه ای مراکز درمانی با دختران متقاضی فریز تخمک

با این حال اما موضوع فریز تخمک در دختران (چه بالاتر از 30 سال که قرار است مشمول پوشش بیمه ای شود و چه پایین تر از آن) با یک چالش قانونی روبرو است که به نظر می رسد از سوی قانون گذار اعلام نشده و بیشتر به رفتار سلیقه ای مراکز درمانی برای فریز تخمک بازمی گردد.

به طور کلی تمامی درمان های مربوط به حفظ باروری و درمان ناباروری باید به شکل محرمانه انجام شود اما از آنجایی که در عمل برداشت تخمک به صورت واژینال، برخی از مراکز درمانی تاکید دارند که این عمل با رضایت پدر دختر انجام شود و همین امر ممکن است سبب کاهش استقبال دختران برای فریز تخمک شود.

هرچند که طبق اعلام رییس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی به پیشتاز «مصوبه مجلس در برنامه هفتم توسعه مربوط به پوشش بیمه ای خدمات فریز تخمک است و اینکه گفته شود برای این امر، دختران نیاز به اجازه پدر دارند، پایه قانونی ندارد.»

تصمیمِ مریم 

مریم برخلاف نفرات قبلی، مجرد و دوشیزه است. او با وجود اینکه شغلی مرتبط با اقدامات درمانی دارد اما به تازگی و به واسطه همین مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی متوجه شده است که امکان فریز تخمک برای حفظ باروری برای دختران مجرد هم فراهم است و دراین باره می گوید: « به خاطر شغل و محیط کاری ام (کارشناس بیماری های خانه بهداشت) ناخواسته برخی دغدغه ها به مرور در ذهنم ایجاد شده که یکی از مهم ترین های آن سلامتی فرزندم است که رابطه معکوسی با افزایش سن خودم دارد.»

او به سن اش اشاره می کند و می گوید:« از اون جایی که تا 27 سالگی مجردم و از این بابت مطمینم که حداقل تا چهار یا پنج سال بعد از شروع زندگی مشترک هم قصد بارداری ندارم، این نگرانی کماکان بیشتر هم میشود. من اگر در همین سال 1402 هم ازدواج کنم، حداقل تا پنج سال آینده باردار نخواهم شد تا از ثبات و شرایط مناسب زندگی مطمین شوم و این یعنی تا 32 سالگی برای بارداری اقدام نخواهم کرد.»

مریم می گوید از وقتی متوجه شده که این امکان برایش وجود دارد که تخمک هایش را فریز کند تحقیقات زیادی انجام داده اما در عین حال معتقد است همچنان ابهاماتی درباره انجام این کار وجود دارد که لازم است بیشتر در مورد آن تحقیق کند.

و می گوید اصلا خبر نداشته که این امکان برای دختران مجرد هم وجود دارد و درباره رفتار سلیقه ای مراکز درمانی که برخی از آنها نیاز به اجازه پدر برای عمل تخمک کشی دارند، می گوید: «من تا امروز هیچ دشواری ای برای بیان هیچ موضوعی با پدرم نداشتم و بیشتر از رابطه پدر دختری، رابطه ما یک دوستیِ مبتنی بر احترام بوده، پس برایم سخت نیست که با پدرم مطرح کنم اما فکر نمی کنم چیزی که مربوط به آینده شخصی فردی میشود، لازم باشد در موردش اجازه کسب کند.»

از مریم درباره هزینه های فریز تخمک می پرسم که می گوید: « من اگر الان به طور مثال 10 میلیون تومان هزینه کنم و تخمک سالمی از خودم داشته باشم خیلی بهتر از این است که در آینده میلیون ها تومان هزینه صرف درمان ناباروری کنم. حتی اگر در بدترین حالت ممکن این تخمک فریز شده هم هیچوقت برای هیچ کاری به دردم نخورد، اما بهتره که آینده نگری کنم.»

باید قبل از یایسگی فکری می کردم

سیما هم مجرد و دوشیزه است و موفق شده که عمل فریز تخمک را انجام دهد. او که مدتی قبل این کار را انجام داده و حالا 45 سال دارد، می گوید مرکزی که برای انجام فریز تخمک به آن مراجعه کرده است از او اجازه پدرش را نخواستند و توضیح می دهد: « البته من خانواده ام را از این تصمیم آگاه کردم و خوشبختانه چالشی هم با آنها نداشتم چون به این یقین رسیده بودم که باید این کار را قبل از سن یایسگی انجام دهم و چون فعلا شرایط ازدواج برایم فراهم نیست و با بالا رفتن سن کیفیت تخمک کاهش می یابد به این فکر افتادم که شاید بعدا که ازدواج کردم بخواهم حس مادری را تجربه کنم پس باید این کار را انجام دهم.»

او ادامه می دهد: «از آنجایی که برداشت تخمک به بکارت آسیب می زند دختران می توانند قبل از انجام این کار به پزشکی قانونی مراجعه کنند و گواهی دریافت کنند.»

سیما فریز تخمک را کاری عاقلانه می داند که می تواند ذهن دختران را اقناع کند که در آینده امکان مادر شدن خواهند داشت و می گوید: « از زمانی که تصمیم به فریز تخمک گرفتم تا زمان انجام این کار تقریبا یک ماه زمان برد چون دیگر به یقین رسیده بودم که باید تخمک هایم را فریز کنم. حتی بعد از انجام این کار دوستان و زنان و دختران خانواده ام را هم تشویق به انجام این کار کردم.»

او می گوید:« طی سیکل درمانی که بدنش باید برای فریز تخمک آماده می شده مشکل خاصی نداشته است» و ادامه می دهد: «بعد از انجام عمل هم درد آزار دهنده ای را تجربه نکردم.»

سیما هزینه انجام فریز تخمک خود را حدود 10 تا15 میلیون برآورد می کند و می گوید: « البته این هزینه در افراد مختلف بسته به میزان و مدت زمان دریافت دارو متفاوت است اما، به هیچ عنوان فکر نمی کنم این هزینه زیاد باشد؛ چراکه به زنان اطمینان خاطر می دهد که یک روزی که تصمیم بگیرند می توانند مادر شدن را تجربه کنند. حتی اگر طی 5 تا 7 سالی که می توان تخمک را فریز شده نگه داشت هم ازدواج نکنم و تخمک ها دیگر قابلیت استفاده نداشته باشند باز هم مجدد اقدام به فریز تخمک خواهم کرد.» 

مدتی قبل امیرحسین بانکی پور _ نماینده مجلس شورای اسلامی اعلام کرده بود که بر اساس آمارها در حال حاضر حدودا دو میلیون و 100 هزار دختر مجرد در کشور زندگی می کنند و این یعنی شاید بتوان به همین اندازه هم روایت هایی درباره تصمیم یا حتی انجام عمل فریز تخمک از دختران شنید؛ دخترانی که به هر دلیلی شرایط ازدواج برایشان فراهم نشده است و در صورتی که مایل باشند بعدتر ازدواج کنند و فرزندی داشته باشند، با افزایش سن موضوع کاهش قدرت باروری هم به دغدغه های دیگرشان اضافه می شود.

موضوعی که هرچند به نظر می رسد دولت و مجلس برای ابعاد مالی آن فکری کرده باشند اما، عدم اطلاع رسانی درست و فراگیر، عدم فرهنگسازی کافی و از همه مهم تر رفتار سلیقه ای مراکز درمانی برای کسب اجازه از پدر در شرایطی که شاید دختر دوست نداشته باشد کسی از این تصمیم او برای حفظ قدرت مادرانگی خبر دار شود، سبب می شود تا دخترانِ کمتری به شانس فریز تخمک یا به قول ترمه «سرمایه گذاری برای آینده» فکر کنند.

پایان خبر پیشتاز