تهران در آستانه شرقی غربی شدن؛ کجای دنیا پایتخت شان را تقسیم می کنند؟/ تهران تقسیم شود امنیت شهر به خطر می افتد

مظاهر گودرزی: تهران به سه قسمت تقسیم می شود؟ طرحی که در اواخر دولت سیزدهم خیلی جدی دنبال شد قرار بود تهران غربی و شرقی به لیست استان های کشور اضافه شوند و تهران مرکزی هم جا خود باقی بماند علیرضا فخاری استاندار سابق تهران در دولت سیزدهم گفته بود شهرهای قدس ملارد شهریار رباط کریم و بهارستان استان تهران غربی و شهرهای ورامین پیشوا قرچک و پاکدشت استان تهران شرقی را تشکیل می دهند براساس این طرح شهرهای تهران شمیرانات ری دماوند اسلامشهر پردیس و فیروزکوه از تهران جدا نمی شود.

تقسیم تهران به سه قسمت مخالفان و موافقان خودش را دارد برخی معتقدند شهرهای کوچک تر استان تهران زیر سایه شهر تهران فقیر شده اند و امکاناتی به آن ها نمی رسد برخی دیگر اعتقاد دارند  این فرصت های وسیع اقتصادی شهر تهران است که سبب رشد سایر شهرستان های استان تهران شده است همین چند روز قبل مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران درباره تقسیم استان تهران گفت: «تقسیم استان تهران اگر کارشناسی شده باشد و اعتباراتی که به استان ها داده می شود به این سه استان هم داده شود و به درستی تقسیم شود می تواند مفید واقع شود.»

حسین ایمانی جاجرمی جامعه شناس معتقد است عدم توزیع ثروت در استان تهران ارتباطی به یکپارچه بودن استان یا تقسیم بندی آن ندارد بلکه برنامه نداشتن سبب ساز این وضعیت شده است. او به پیشتاز می گوید: «ما یک برنامه جامع توسعه منطقه کلانشهری نداشتیم چون به این مسئله بی توجه بودیم جزیره های فقر و ثروت در تهران شکل گرفت راه حل آن تفرق اداری نیست.»

این جامعه شناس با ایده تقسیم استان تهران مخالف است آن را به ضرر مردم می داند و معتقد است بودجه استان های جدید به نفع مدیران و در ساختمان های اداری تازه تاسیس شده بلعیده می شود و تقریباً بودجه ای برای توسعه شهرها باقی نمی ماند.

متن کامل گفت وگو با حسین ایمانی جاجرمی در ادامه آمده است.

یک بار دیگر ایده تقسیم شدن تهران مطرح شده است این بار به سه قسمت نظرتان دراین باره چیست؟

این ایده ها معمولاً از طرف ذی نفعان شهرهای حاشیه مادرشهر تهران مطرح می شود شهرهایی که گمان می کنند در تقسیم شدن تهران منفعتی گیر آن ها می آید یا این که با استان شدن شان بودجه بیشتری دریافت می کنند و سهم بیشتری از عوارض می گیرند. مثلاً شهرهایی مانند ورامین و اسلامشهر گمان می کنند مشکلات شان بر گردن تهران است و این شهر حق آن ها را خورده و حالا با جدا شدن از تهران و صاحب استقلال اداری شدن می توانند مشکلات شان را حل کنند درحالی که دقت نمی کنند ما در یک منطقه کلانشهری حضور داریم نزدیک به ۱۵ میلیون نفر در این منطقه زندگی می کنند و شما باید برای آن یک مدیریت واحد متناسب با واقعیت منطقه شهری داشته باشید.

اما شهرهای اطراف تهران هم حقی دارند سهم بیشتری از توسعه می خواهند شاید با بودجه ای که دریافت می کنند بتوانند بخش زیادی از آسیب ها از جمله آسیب های اجتماعی را برطرف کنند؟

ببینید قدرت تهران خیلی از آن ها بیشتر است مشکل در این است که ما یک برنامه جامع توسعه منطقه کلانشهری نداشتیم چون به این مسئله بی توجه بودیم جزیره های فقر و ثروت در تهران شکل گرفت راه حل آن تفرق اداری نیست چه بخواهیم و چه نخواهیم منبع ثروت این منطقه کلانشهری شهر تهران است مردم بدانند جدا شدن شهرشان از تهران به مشکلات آن ها اضافه می کند درصورت جدایی یک عده ای استاندار و رئیس اداره می شوند که اتفاقا برنده های واقعی آن ها هستند اما بقیه بازنده می شوند چرا که مردم دیگر نمی توانند از فرصت های کلانشهر تهران بهره ببرند. من به شهرهای اطراف حق می دهم که سراغ چنین ایده هایی بروند برای این که به توسعه لازم دست پیدا نکردند اما راه حل این مشکلات جدا شدن از تهران نیست آن ها باید درنظر بگیرند اگر همین الان هم شهرهای آن ها ارزشی پیدا کرده یا رشدی داشته است به خاطر تهران است وگرنه همین کرج در سرشماری ۱۳۳۵ بیشتر از ۲۰ هزار نفر جمعیت نداشت اما اینکه بعدا به کلانشهر تبدیل شد به خاطر این بوده که تهران عامل رشد کرج بوده است و این دو شهر با یکدیگر یکپارچگی فضایی-کارکردی دارند. همه مشکلات و مسائل منطقه کلانشهر تهران مشترک است پس باید برای اداره این منطقه از تجربه های بین المللی بهره برد.

تجربه مشابه در دنیا داریم؟

کجای دنیا پایتخت شان را تقسیم می کنند این ایده خطرناک است. جدا کردن بخش هایی از تهران تبدیل به یک معضل برای حکومت می شود.

چه معضلی؟

اگر فردا مشکلی پیش بیاید چه طور می خواهند برطرف کنند ما همین الان در هماهنگ کردن دستگاه های اداری مشکل داریم با تقسیم تهران ایده منطقه کلانشهری با ویژگی های مشترک توسعه اقتصادی و حمل و نقل یکپارچه نابود می شود ضمن این که بودجه عمومی افزایش پیدا می کند چراکه با تقسیم تهران رده های مدیریتی و کارشناسی اضافه می شوند همین امروز ما با مشکل تورم نیروی انسانی و تعدد سازمان های اداری مواجه هستیم با ایده تقسیم تهران به جای سبک کردن بار دولت آن را سنگین می کنند.

ضمن این که اگر تهران تقسیم شود امنیت شهر به خطر می افتد زلزله سیل کم آبی شورش های شهری همگی جزو مواردی هستند که برای کنترل و مدیریت آن ها به نظم واحد نیاز است اما با تقسیم استان تهران در وضعیت های بحرانی که به هماهنگ کردن انبوهی از مقامات و سازمان ها نیاز است دچار چالش می شود.  چه کسی می خواهد این سازمان های متعدد را با هم هماهنگ کند؟ دولت مسئول تهران نیست که بخواهد زحمت این هماهنگی ها را هم به دوش بگیرد.

اجازه می خوام پرسش قبلی درباره تجربه جهانی را طور دیگری بپرسم در دنیا برای مدیریت کلانشهرهایی مانند تهران چه راه حلی دارند؟

شما گمان می کنید لندن آمستردام توکیو سیدنی و  استانبول را چه طور اداره می کنند؟ همه این ها مدیریت منطقه کلان شهری دارند یعنی به کمک شورای منطقه کلان شهری مشکلات شان را حل می کنند و از فرصت ها استفاده می کنند.

در ایران هم چیزی به نام مدیری منطقه ای شهری داریم؟

در دهه ۷۰ این موضوع در وزارت مسکن و شهرسازی وقت مطالعه شد و در قالب طرح مجموعه شهری تهران و سایر شهرهای بزرگ و شهرهای اطراف آنها در سال ۱۳۷۴ به تصویب هیات وزیران رسید.

اجرایی هم شد؟

خیر دولت ها کوتاهی کردند و آن را اجرا نکردند اگر اجرا می شد امروز به مرحله تفرق اداری نمی رسیدیم روش غلطی که در اصطلاح به آن مدیریت مبتنی بر تفرقه شهری می گویند در دنیا برای حل مشکلات شهرها کسی راه حل تفرق را انتخاب نمی کند با توجه به تجربه جهانی با اولویت دادن به خرده منافع محلی کلانشهر دچار مشکلات بیشتر می شود. چراکه شهرها در اصطلاح ساز خودشان را می زنند و هماهنگ کردن آن ها سخت است اشتباهی که در گذشته انجام دادند یعنی به جای این که دولت ایده مجموعه شهری که یک راه حل منطقی برای اداره کلان شهرها است و البته مصوبه هیات وزیران را هم دارد اجرایی کند کرج را استان کردند یعنی شهری که رشد آن به تهران وابسته بود صاحب یک مدیریت مستقل شد درحالی که مشکلات تهران و کرج مشترک است این دو بخشی از یک منطقه کلان شهری را تشکیل می دهند.

ایده مجموعه شهری یا مدیریت منطقه شهری چه ویژگی هایی دارد که شما آن را راه حل امروزی مدیریت کلانشهری مانند تهران می دانید؟

ببینید ما باید یک بازنگری در ساختار اداری کنیم و یک ظرف اداری جدید تحت عنوان مجموعه شهری که مصوبه هیات وزیران دارد مستقر شود این سطح بالاتر از سطح شهرداری است. در حال حاضر ما برای اداره شهر سطح شهرداری داریم یا مثلاً برای اداره روستا سطح دهیاری را داریم الان با توجه به اینکه در کشور ما مناطق کلانشهری شکل گرفته است برای مثال در همین تهران نیاز به یک سطح بالاتر داریم در همه دنیا این اتفاق افتاده است آن ها سطح جدیدی به نام مدیریت منطقه ای شهری را تعریف کردند در این سطح شهرها همچنان می توانند استقلال خودشان را داشته باشند یعنی از شورای شهر و شهرداری برخوردار باشند اما بخشی از اختیاراتشان به سطح بالاتر به نام شورای منطقه شهری تهران و شهردار منطقه ای شهری تهران واگذار می کنند این شورا می تواند برنامه جامع توسعه منطقه شهری را تهیه و تصویب کند در آن برنامه برای تفاوت های اقتصادی مناطق مختلف می شود راه حل ارائه داد یعنی می توان از فرصت های اقتصادی کلانشهر به درستی بهره گرفت در این صورت همه شهرهای و روستاهای این منطقه شهری هم از منافع اقتصادی بهره می برند و هم رشد می کنند.

در منطقه تهران آنقدر فرصت زیاد است که با یک برنامه ریزی درست می شود فاصله اقتصادی شهرهای استان را کم کرد. اما درصورت تقسیم شدن تهران ظرفیت های جدید اداری تمام منابع تخصیص داده شده به استان جدید را می بلعد یعنی بودجه ها برای حقوق کارمند و ساختن ساختمان های اداری مصرف می شود و چیزی برای توسعه استان جدید باقی نمی ماند از این رو عموم مردم ساکن در منطقه کلان شهری بازنده این وضعیت می شوند چراکه هزینه های اداری و مدیریتی چنین طرحی بسیار زیاد است.

۲۳۳۲۳۳