عیسی کلانتری: دریاچه ارومیه با آقایان عارف و رحمانی احیا نخواهد شد/ به شینا انصاری گفتم مسئولیت اجرائی احیای دریاچه را به عهده نگیرد

به گزارش خبرگزاری پیشتاز عیسی کلانتری رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه  در گفت و گویی با روزنامه شرق به بیان نکاتی درباره احیای دریاچه ارومیه پرداخته است. بخشی از این گفت و گو را در ادامه می خوانید؛

از زمان ایجاد ستاد احیای دریاچه ارومیه تا امروز چه اتفاقاتی برایش افتاده؟ در ابتدا چه موقعیتی داشت و الان کجاست؟ کلا سؤال این است که به چند درصد اهدافی که می خواستید رسیدید؟

ببینید ستاد احیا به صورت واقعی از زمان ریاست جمهوری آقای دکتر روحانی شروع شد. ایشان در اولین جلسه دولتشان بر مبنای اصل ۳۳۸ قانون اساسی ستاد احیا را تشکیل دادند و آقای چیت چیان را که وزیر نیرو در دولتشان بود به عنوان دبیر ستاد احیا منصوب کردند و خودشان متناوبا به همراه ایشان ریاست ستاد را بر عهده داشتند. بعد از حدود چهار پنج ماه از سپری شدن مسئولیت آقای چیت چیان به عنوان هم وزیر نیرو و هم دبیر ستاد احیا ایشان به آقای روحانی اعلام کرد نمی تواند هم وزیر نیرو و هم دبیر ستاد احیا باشد و تنها یکی از این دو مسئولیت را می تواند قبول کند. البته من به آقای چیت چیان پیشنهاد دادم که کار سختش فقط یک سال اول است و شما تقریبا نصف راه را هم گذراندید. بعد از مطالعات اولیه دیگر شما کاری به آن صورت جدی انجام نخواهید داد و این دستگاه های اجرائی هستند که بر مبنای برنامه ریزی ستاد هرکسی مکلف خواهد بود مسئولیتش را انجام دهد.

ایشان نپذیرفتند و از من خواهش کردند که شما (یعنی من) دبیری ستاد احیا را بپذیرم. البته من داوطلب این کار بودم؛ چراکه اعتقاد داشتم که دریاچه باید احیا شود و خشک شدن دریاچه ممکن است به جابه جایی میلیون ها نفر و کوچ از دریاچه بینجامد. آقای دکتر روحانی که بنده را منصوب کرد عرض کردم که من کارهای اجرائی را بدون مطالعات دقیق و کافی انجام نخواهم داد. گفتند این مطالعات چقدر وقت می برد؟ گفتم به صورت شبانه روزی و با همکاری کشورهای مختلف حداقل بین شش الی هشت ماه فرصت مطالعه باید وجود داشته باشد.

بررسی که کردند دیدند از وظایف مهندسین مشاور برای مطالعه وضعیت دریاچه به مراتب فراتر است چون هم مسائل فنی را شامل می شود و هم شامل مسائل اجتماعی و هم اقتصادی و سیاسی و مدیریتی است. گفتم بهتر است کنسرسیومی متشکل از دانشگاه ها با محوریت دانشگاه شریف برای مطالعات بگذاریم و همین اتفاق هم افتاد که دانشگاه شریف با محوریت خود دانشگاه و با همکاری ۱۲ دانشگاه مادر کشور با حدود بیش از ۱۲ مهندس مشاور به صورت شبانه روزی شش ماه تمام آمدند و فعالیت کردند. فقط یک روز یعنی روز اول فروردین سال ۱۳۹۳ آن هم با تأکید من تعطیل شد و ۸ تیرماه ۱۳۹۳ ما مطالعات انجام شده را به ستاد احیا بردیم و ستاد به ریاست آقای دکتر روحانی تشکیل جلسه داد و حدود سه ساعت بحث شد و ۲۷ زیرمجموعه مطالعاتی را راهکار ستاد احیا تصویب کرد.

بعد از مدت حدود شش هفت ماه آقای روحانی اصرار کرد که ۲۷ مرحله حذف شود که علت این حذف هم فشارهای سیاسی و اجتماعی بود. آن هم حذف ۵۰ هزار هکتار زراعت آبی در منطقه و پرداخت خسارت به زارعین بود که چون تا بقیه پروژه ها به ثمر برسد ما بتوانیم حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب جدید وارد دریاچه کنیم که دریاچه خشک نشود؛ چون اگر کامل خشک شود دیگر تقریبا احیای آن غیرممکن است.

۲۶ کار دیگر هم به صورت موازی و کاملا جدی شروع شد. در طول هفت سال پس از مطالعات انتقال آب از رودخانه زاب تا مهرماه ۱۴۰۰ معادل ۹۹ درصد کار پیشرفت فیزیکی داشت و ۵۰۰ میلیون دلار برای هم احداث سد و هم احداث ۳۶ کیلومتر تونل انتقال و حدود ۵۰ کیلومتر کانال انتقال به دریاچه ارومیه فراهم شده بود؛ منتها آبی هنوز وارد دریاچه نشده بود.

پروژه های بزرگ دیگری مثل تصفیه خانه های بزرگ شهر تبریز و ارومیه که نزدیک به ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب را وارد دریاچه می کردند با پیشرفت بالای ۹۶-۹۷ درصد تحویل دولت آقای دکتر رئیسی داده شد و همین طور کارهای فرهنگی و اجتماعی و آموزشی منطقه هم شروع شد. صرفه جویی ۴۰درصدی آب کشاورزی در حوزه سیمینه رود و زرینه رود تقریبا تا ۲۹ تا ۳۰ درصدش انجام شده بود که با این آب های اضافی دریاچه در شهریورماه ۱۴۰۰ که تحویل دولت دکتر رئیسی شد ۳.۹ میلیارد مترمکعب آب داشت. بعد از دولت دکتر رئیسی کار به جای ستاد احیا که در دانشگاه شریف بود و خود آقای جهانگیری به صورت مرتب جلساتش را هر ماه و بعضی وقت ها ماهی دو بار تشکیل می داد به استاندار آذربایجان غربی واگذار شد. اینجا تضاد منافع به وجود آمد؛

چون استاندار یک سری وظایف دارد و ستاد احیا یک سری وظایف در مقابل استانداری داشت و اینها سبب شد که کار رها شود و به جایی رسید که در مهرماه ۱۴۰۳ یعنی حدود چهار پنج ماه پیش آب دریاچه از ۳.۹ میلیارد به حدود یک میلیارد مترمکعب رسید. چون آب دریاچه باید اول سال آبی اندازه گیری شود و تقریبا همه کارها فراموش شد و اتفاق خاصی نیفتاد. حتی بعضی از پروژه ها که ۹۷ درصد پیشرفت فیزیکی داشت همان طور ماند. متأسفانه آقای پزشکیان که من فکر می کردم در زمان نمایندگی مجلسشان به شدت پیگیر کارها بودند و انصافا در زمانی که در دولت روحانی نماینده مجلس بود یکی از اهداف اصلی ایشان پیگیری احیای دریاچه ارومیه بود که حداقل ماهی یک بار با ما جلسه می گذاشت و مشکلات را پیگیری می کرد برای این کار تلاش نکرد.

ایشان که رئیس جمهور شد من خوش بین بودم که احیای دریاچه ارومیه جزء کارهایی خواهد بود که مثل دکتر روحانی جزء اولویت هایش قرار خواهد داد؛ ولی بعد از مدتی که وقت تلف شد و کار را به دست آقای دکتر عارف سپرد من دیگر تصور کردم زمان دکتر رئیسی دارد تکرار می شود به خصوص از زمانی که آقای دکتر عارف استاندار آذربایجان غربی را مسئول ستاد احیا معرفی کردند یقین حاصل کردم که در دوران آقای پزشکیان هم مثل دوران آقای دکتر رئیسی با دریاچه بازی خواهد شد. الان با اینکه حدود پنج ماه است که از فصل آبی گذشته و شاید پرآب ترین زمان های سال هم هست هنوز ظرفیت آب دریاچه به وضعیت مناسب نرسیده است.

من فکر می کنم آقای دکتر پزشکیان اگر در وضعیت دریاچه تجدیدنظری نکند چه در مورد مسئولیت آقای دکتر عارف و چه در مورد مسئولیت آقای استاندار آذربایجان غربی که خودش (یعنی خودِ شخصیت حقوقی اش را عرض می کنم با شخصیت حقیقی اش کاری ندارم) یکی از مصرف کنندگان و هدردهندگان اصلی آب دریاچه است من خیلی امیدوار نیستم که دریاچه روزگار خوشی داشته باشد.

با شما اصلا مشورتی نشد؟

والا من پیشنهاد دادم آقای چیت چیان را که وزیر نیروی سابق بود و علاقه مند هم بود و کار کمتری هم داشت به عنوان دبیر ستاد احیا بگذارند که از قرار آقای عارف نپسندیده و آقای رحمانی استاندار ارومیه را به عنوان مسئول ستاد احیا گذاشتند.

سازمان حفاظت از محیط زیست (خانم انصاری) چه؟ در این مورد نظری نداشتند؟ شما با ایشان صحبت نکردید؟

من با خانم انصاری صحبت کردم و گفتم که حتما مسئولیت اجرائی احیای دریاچه را سازمان محیط زیست به عهده نگیرد برای اینکه سازمان محیط زیست یک دستگاه نظارتی است. حالا من که در ستاد احیا مسئول بودم چون قبل از اینکه به محیط زیست بروم مسئول بودم گفتم رئیس ستاد احیا باید با رئیس برنامه و بودجه درگیر شود با وزیر نیرو درگیر شود با خزانه درگیر شود با بانک مرکزی درگیر شود با وزیر جهاد کشاورزی درگیر شود و… کار شما نیست؛ چون اگر بخواهید با همه اینها درگیر شوید کار محیط زیست تان زمین می ماند. بنابراین خانم انصاری خیلی عاقلانه و آگاهانه خودش را کنار کشید.

آقای کلانتری شما فکر می کنید که به صورت علمی در چه شرایطی هستیم؟ ما خیلی کارها می توانستیم بکنیم که نکردیم و از دست رفت و الان هم می گویند امکانش وجود دارد که دریاچه ارومیه احیا شود. به نظر شما واقعا امکان احیای دریاچه ارومیه وجود دارد یا عملا ما دیگر باید آن را مرده بدانیم؟

خوشبختانه هنوز می شود به داد آن رسید. آن کارهای سخت افزاری اش خب چون ما الان سالی ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب جدید از رودخانه زاب وارد دریاچه می کنیم که قبلا نبود. این سه سال است که انجام می شود یا کاهش آب مصرفی کشاورزی. اگر آقای رئیس جمهور بخواهد قابلیت احیا دارد. اگر آقای رئیس جمهور بخواهد به آقای عارف پاس بدهد و آقای عارف هم به استاندار آذربایجان غربی پاس بدهد امیدی برای احیای آن وجود ندارد. ولی راه حل علمی اجرائی برای احیای آن وجود دارد و خوشبختانه تقریبا ۹۰ درصد سرمایه گذاری ها برای احیا را گرفته و فقط کارهای نرم افزاری برای ۱۰ سال آینده است که به ۱۴.۷ میلیارد مترمکعب برسد.

نه اگر آقای رئیس جمهور بخواهند قطعا احیا می شود ولی با این وضع احیا نخواهد شد. با آقای عارف و آقای رحمانی احیا نخواهد شد.

۲۷۲۷