حرام زاده یعنی چه

کلمه حرام زاده معمولا به فرزندی گفته میشه که خارج از چهارچوب ازدواج رسمی و مشروع به دنیا اومده. این کلمه بار معنایی سنگین و گاهی هم کنایه های مختلفی داره که در طول تاریخ و فرهنگ ما، معنی های متفاوتی پیدا کرده.

خیلی وقت ها پیش اومده که با شنیدن این کلمه گیج شدیم یا حداقل تو ذهنمون علامت سوال شکل گرفته. آیا فقط به معنی فرزندی هست که از یک رابطه نامشروع متولد شده؟ یا کنایه از چیزهای دیگه ای هم هست؟ اصلا چرا بعضی ها از این کلمه برای توصیف آدم های زیرک یا حتی شرور استفاده می کنن؟ این کلمه، با تمام بار سنگینش، توی زبان و فرهنگ ما ریشه داره و درک درستش می تونه حسابی بهمون کمک کنه که نه تنها از سوءتفاهم ها دوری کنیم، بلکه ریشه های فرهنگی و تاریخی اش رو هم بشناسیم. بیاین با هم یه سفر به دنیای این واژه پرحاشیه داشته باشیم و ببینیم دقیقا چی پشت این کلمه قایم شده و چطور ازش توی جاهای مختلف استفاده می کنیم. مطمئن باش بعد از خوندن این مقاله، معنی حرام زاده برات مثل روز روشن می شه.

ریشه شناسی و معنی اصلی حرام زاده

اول از همه بریم سراغ ریشه این کلمه تا ببینیم از کجا اومده و اصلا چه جوری ساخته شده. حرام زاده خودش یه ترکیب از دو کلمه ست: حرام که عربیه و زاده که فارسیه. حرام یعنی چیزی که ممنوعه یا از نظر شرعی و قانونی درست نیست، و زاده هم که مشخصه، یعنی متولد شده یا فرزند. پس وقتی این دو تا رو کنار هم می ذاریم، معنی لغوی حرام زاده میشه فرزندی که از راه ممنوعه یا نامشروع به دنیا اومده.

کلمه حرام زاده در لغت نامه ها

توی لغت نامه های قدیمی و معتبر فارسی، این کلمه رو با تعریف های جالبی می بینیم که بیشتر روی همون معنی اصلی تاکید دارن. مثلا:

• لغت نامه دهخدا: این لغت نامه کلی کلمه مترادف و هم معنی رو برای حرام زاده آورده، مثل ابن زنیة، ولدالزنا، زنازاده، ناپاکزاد، خشوک، نغل و لقیط. دهخدا حتی به بعضی از تعابیر قدیمی تر هم اشاره می کنه که نشون می ده این کلمه از قدیم توی زبان ما وجود داشته و برای اشاره به فرزندی استفاده می شده که پدر و مادرش از راه شرعی با هم ازدواج نکرده بودن.
• فرهنگ معین و عمید: این فرهنگ ها هم معنی مشابهی رو ارائه می دن و می گن حرام زاده یعنی فرزندی که مادر او از راه نامشروع با مردی رابطه یافته یا به طور ساده تر، فرزند نامشروع، ناپاک زاده.

پس می بینیم که توی اصل کلمه و معنی های لغوی، همه چیز به همون معنی اصلی یعنی فرزند نامشروع برمی گرده. اما خب، زبان زنده ست و کلمه ها هم با گذر زمان معنی های دیگه ای پیدا می کنن که تو بخش های بعدی به اون ها هم سر می زنیم.

مترادف ها و هم معنی های حرام زاده

کلمه حرام زاده توی فرهنگ و زبان فارسی کلی مترادف و کلمه هم معنی داره که بعضی هاشون خیلی قدیمی ان و شاید دیگه کمتر استفاده بشن، اما دونستنشون خالی از لطف نیست. بعضی از این کلمات عبارتند از:

• سند، سنده، سندره: این ها کلماتی هستن که بیشتر توی متون قدیمی و گویش های محلی استفاده می شدن.
• خشوک: خشوک هم یکی از کلمات قدیمی برای اشاره به فرزند نامشروع یا ناپاک زاده ست.
• فغاک، نغل، جامغول: این ها هم کلماتی با معنی مشابه هستن که شاید کمتر به گوشتون خورده باشه. جامغول حتی یه معنی دیگه هم داشته که به راهزن های حیله گر اشاره می کرده!
• روسپی زاده، بلایه زاده، مال زاده: این ها هم به فرزندی اشاره می کنن که مادرش روسپی بوده یا از طریق رابطه نامشروع به دنیا اومده.
• خطایی بچه، غریب زاده، بی نکاح زاده: این ها هم تعابیر دیگه ای هستن که باز به همون معنی اصلی برمی گردن.
• تخم حروم، مادربه خطا: این ها بیشتر توی زبان عامیانه و برای دشنام دادن استفاده می شن و بار منفی خیلی زیادی دارن.

از بین همه این ها، می تونیم ببینیم که معنی اصلی همه شون به نوعی به تولد خارج از عرف و شرع برمی گرده. نکته جالب اینجاست که بعضی ها مثل خشوک و نغل حتی توی ادبیات کلاسیک ما هم استفاده شدن.

جایگزین های فارسی و بحث ناروا زاده

با توجه به اینکه حرام زاده ترکیبی از عربی و فارسیه و بار معنایی منفی زیادی داره، بعضی از زبان دوستان و فرهنگ شناس ها پیشنهاد دادن که از معادل های فارسی سره استفاده کنیم. یکی از این جایگزین ها که مطرح شده، ناروا زاده هست. ناروا یعنی چیزی که درست نیست یا روا نیست، پس ناروا زاده میشه فرزندی که به طریق نادرست یا ناروا به دنیا اومده. این کلمه تلاش می کنه تا بدون استفاده از واژه عربی حرام و حفظ همان مفهوم، یک معادل فارسی تری ارائه بده. البته که کلمه ها به راحتی جایگزین نمی شن و حرام زاده همچنان پرکاربرده، اما خوبه که بدونیم جایگزین هایی هم وجود دارن.

کاربرد کنایه ای و مجازی حرام زاده

خب، تا اینجا درباره معنی اصلی و لغوی حرام زاده صحبت کردیم. اما این کلمه، مثل خیلی از کلمات دیگه توی زبان فارسی، فقط یک معنی نداره و توی موقعیت های مختلف، معنی های کنایه ای و مجازی هم پیدا کرده که شاید خیلی ها رو به اشتباه بندازه. در واقع، اینجاست که داستان کمی پیچیده تر میشه و باید حواسمون باشه که تو چه بافتی این کلمه استفاده شده.

معانی ثانویه و کاربردهای کنایه ای

جدا از معنی اصلی، حرام زاده گاهی به عنوان کنایه از ویژگی های شخصیتی خاصی هم به کار میره. این معانی ثانویه بیشتر برای توصیف افرادی استفاده می شن که از نظر رفتاری، خارج از هنجارهای جامعه یا به نوعی «نابهنجار» هستن. از جمله این معانی کنایه ای میشه به این موارد اشاره کرد:

• بسیار زرنگ و زیرک: گاهی اوقات برای توصیف کسی که خیلی باهوشه و از هر موقعیتی به نفع خودش استفاده می کنه، یا به اصطلاح کلاه سرش نمیره، می گن فلانی عجب حرامزاده ایه!. البته این معنی بیشتر اوقات با یه رگه ی تحسین یا شگفتی همراهه، هرچند که همچنان بار منفی رو هم با خودش داره.
• حیله گر و فتنه انگیز: برای کسی که دغل باز، مکار و اهل توطئه ست، این کلمه رو به کار می برن. یعنی کسی که برای رسیدن به هدفش از هر راهی استفاده می کنه، حتی اگه اون راه غیراخلاقی باشه.
• بدذات و بی وجدان: این هم یکی دیگه از کاربردهای کنایه ایه که برای اشاره به فردی شرور، بدجنس یا کسی که به هیچ اصول اخلاقی پایبند نیست، استفاده میشه. کسی که دلش برای هیچ کس نمی سوزه و فقط به فکر خودش و منافع شخصیه.

چگونگی شکل گیری این معانی

شاید براتون سوال پیش بیاد که چطور یه کلمه که معنی لغویش به وضعیت تولد ربط داره، به این معانی کنایه ای می رسه؟ راستش رو بخواهید، این اتفاق توی خیلی از زبان ها و برای کلمات مشابه هم میفته. احتمالا این ارتباط از اونجا میاد که توی جوامع سنتی، فرزندی که خارج از چارچوب خانواده به دنیا میومده، اغلب با برچسب های منفی مواجه بوده و این برچسب ها کم کم به ویژگی های شخصیتی هم تعمیم پیدا کردن. یعنی انگار از قدیم این باور وجود داشته که کسی که اصل و نسب درستی نداره، ممکنه رفتارهای غیراخلاقی یا زیرکانه ای هم داشته باشه که از دید جامعه پذیرفته شده نیست. به این ترتیب، صفات منفی مثل حیله گری یا بی وجدان بودن به این واژه چسبیده و کم کم بخشی از معنی کنایه ای اون شدن.

تفاوت کاربرد لفظی و کنایه ای

توی حرف زدن و نوشتن، خیلی مهمه که بتونیم فرق بین کاربرد لفظی و کنایه ای حرام زاده رو تشخیص بدیم. اگر کسی این کلمه رو با معنی لغوی به کار ببره، داره به وضعیت تولد یه نفر اشاره می کنه که خب این خودش هم توی خیلی از فرهنگ ها یه جور توهین و نسبت دادن صفات ناپسند تلقی می شه. اما وقتی ازش به شکل کنایه استفاده میشه، معمولا هدف گوینده، توصیف ویژگی های منفی یا مثبت (البته با رگه طنز و شگفتی) یه فرد از نظر شخصیتیه، نه وضعیت تولدش. این تشخیص بهمون کمک می کنه که پیام رو درست بفهمیم و خودمون هم موقع استفاده از کلمات، دقیق تر باشیم و از سوءتفاهم ها جلوگیری کنیم.

تشخیص معنی لفظی و کنایه ای کلمه حرام زاده برای فهم درست پیام و جلوگیری از سوءتفاهم ضروریه. گاهی این کلمه به وضعیت تولد اشاره داره و گاهی به زرنگی، حیله گری یا بدذاتی.

حرام زاده از نگاه فقه و ادیان

حالا که معنی لغوی و کنایه ای حرام زاده رو فهمیدیم، بریم سراغ یکی از بخش های مهم و حساس این کلمه: جایگاه اون توی فقه اسلامی و دیدگاه ادیان دیگه. اینجاست که قضیه جدی تر میشه، چون صحبت از احکام شرعی و باورهای دینیه.

تعریف فرزند نامشروع در فقه اسلامی

توی فقه اسلامی، فرزند نامشروع یا ولدالزنا به فرزندی گفته میشه که خارج از عقد شرعی (یعنی ازدواج دائم یا موقت شرعی) به دنیا میاد. این رو با آمیزش حرام نباید اشتباه گرفت. مثلا اگر زن و شوهری که عقد شرعی دارن، توی ایام حیض یا روزه یا احرام با هم رابطه داشته باشن، این آمیزش حرام محسوب میشه، اما فرزندشون حرام زاده نیست، چون از رابطه مشروع متولد شده. اما فرزندی که از رابطه زنا متولد میشه، ولدالزنا یا همون حرام زاده تلقی میشه.

احکام فقهی مرتبط

برای حرام زاده بودن، یه سری احکام فقهی خاص توی اسلام وجود داره که بد نیست باهاشون آشنا بشیم:

• عدم ارث بری: یکی از مهم ترین احکام اینه که فرزند نامشروع (طبق فقه شیعه) از هیچ کدوم از پدر و مادر نامشروع خودش و همچنین از بستگان اون ها ارث نمی بره. این قضیه برعکسش هم صادقه؛ یعنی پدر و مادر نامشروع هم از فرزندشون ارث نمی برن.
• حرمت ازدواج: توی بعضی از مذاهب، ازدواج با فرزند نامشروع حرامه، اما این قضیه خودش پیچیدگی هایی داره و بحث های فقهی مفصلی در موردش هست.
• نسب و نطفه: توی فقه اسلامی، نسب اهمیت خیلی زیادی داره. یعنی اینکه نطفه از چه راهی شکل گرفته، توی احکام فقهی اون فرزند تاثیرگذاره.

نسبت حرام زادگی دادن (قذف)

توی فقه اسلامی، نسبت زنا یا حرام زادگی دادن به کسی، یعنی قذف، خودش یه جرمه و احکام خاصی داره. اگر کسی بدون اثبات شرعی و با شاهد و مدرک کافی، به دیگری نسبت زنا بده، ممکنه مجازات حدی (هشتاد ضربه شلاق) براش در نظر گرفته بشه. اما اگه نسبت حرام زادگی بده و منظور مشخصا زنازاده بودن نباشه (مثلا منظورش فرزند آمیزش حرام مثل آمیزش در حال حیض باشه)، در این صورت حد قذف جاری نمی شه و فقط تعزیر (تنبیه) می شه. اما اگر از روی قرائن یا عرف مشخص باشه که منظورش دقیقا زنازاده بودنه، اون موقع حکم قذف جاری میشه.

احادیث و روایات اسلامی

توی احادیث و روایات اسلامی هم به موضوع حرام زاده اشاره شده. مثلا بعضی روایات می گن که شیطان توی نطفه فرزند نامشروع شرکت داره. یا توی بعضی احادیث، دشمنان اهل بیت رو حرام زاده خطاب کردن. البته تفسیر این احادیث پیچیده و تخصصی هست و باید توسط علما و متخصصان دینی انجام بشه تا سوءبرداشت پیش نیاد.

دیدگاه دین زرتشت

قبل از اسلام هم توی ایران، دین زرتشت درباره روابط خارج از زناشویی دیدگاه های خاص خودش رو داشته. توی این دین، روابط جنسی خارج از ازدواج، رفتاری زشت و گناه آلود تلقی می شده. حتی روسپیان رو نفرین شدگان می دونستن که برکت رو از جهان می برن. پس می بینیم که مفهوم تولد از روابط خارج از ازدواج، توی فرهنگ های باستانی ایران هم بار منفی داشته.

حرام زاده در ادبیات، تاریخ و فرهنگ عامه

بعد از اینکه نگاهی به ابعاد دینی و فقهی حرام زاده انداختیم، وقتشه که ببینیم این کلمه چطور توی ادبیات، تاریخ و حتی حرف های روزمره مردم ما جا باز کرده و چه کاربردهایی پیدا کرده. این بخش نشون می ده که این کلمه چقدر توی تار و پود فرهنگ ما گره خورده.

کاربرد در ادبیات کلاسیک فارسی

توی ادبیات کلاسیک ما، از شاعرای بزرگی مثل سعدی و نظامی گرفته تا فردوسی و مولوی، همه جا رد پایی از کلمه حرام زاده می بینیم. البته باید حواسمون باشه که توی متون قدیمی، همیشه این کلمه با معنی لغویش به کار نرفته و گاهی هم کنایه ای بوده. بیاین چند تا مثال رو با هم ببینیم:

• سعدی (گلستان):
  

  گفت این چه حرامزاده مردمند که سگ را گشوده و سنگ را بسته اند.

  اینجا سعدی به احتمال زیاد داره با کنایه به مردمانی اشاره می کنه که کارهای غیرمنطقی و برعکس انجام می دن، نه اینکه واقعاً به وضعیت تولدشون اشاره کنه.

• نظامی:
  

  گفت باز این حرامزاده خام/ کرد بر من سلام خویش حرام.

  باز هم توی این بیت، به نظر میاد حرامزاده بیشتر به معنی فردی حیله گر یا بدطینت استفاده شده تا معنی لغوی اون.

این مثال ها نشون می دن که کلمه حرام زاده از قدیم توی زبان و ادبیات ما وجود داشته و هم با معنی اصلی و هم با معنی های کنایه ای به کار رفته.

کاربرد در مثل ها و اصطلاحات عامیانه

توی فرهنگ عامه و حرف های روزمره هم کلی اصطلاح و ضرب المثل داریم که کلمه حرام زاده توشون استفاده شده. البته بیشتر این کاربردها به همون معنی کنایه ای و برای توصیف ویژگی های منفی یه نفر هستن. مثلا اگه کسی خیلی موذی باشه، ممکنه بگن طرف عجب تخم حرومیه! که منظور حیله گری و بدذاتی اونه، نه وضعیت تولدش. یا مثلاً اصطلاح مادر به خطا که یه دشنام عامیانه ست و بار منفی زیادی داره.

کاربرد در شعارهای سیاسی و اجتماعی

یه کاربرد خیلی جالب و البته تلخ حرام زاده توی شعارهای سیاسی و اجتماعیه. مثلا توی دوران انقلاب ۵۷، یه شعار معروف این بود که: «شاه حرامزاده است/ خمینی آزاده است». مردم با این شعار می خواستن بدی ها و ظلم شاه رو با حرامزادگی تعبیر کنن و در مقابل، قداست و پاکی خمینی رو با آزادگی و حلال زادگی نشون بدن. این نشون می ده که چطور این کلمه می تونه توی فضای سیاسی به عنوان یه ابزار قوی برای تحقیر و تقابل استفاده بشه.

سوءتفاهم رایج: فرزند نامشروع در مقابل فرزند نان حرام

یکی از سوءتفاهم های خیلی رایج درباره کلمه حرام زاده اینه که بعضی ها فکر می کنن به معنی کسیه که با نان حرام بزرگ شده. یعنی پدر و مادرش از راه دزدی، رشوه یا کارهای خلاف دیگه پول درآوردن و بچه شون با اون نان بزرگ شده و به خاطر همین، آدم بدی از آب دراومده. این تعبیر، مخصوصا توی فرهنگ عامه، خیلی شنیده میشه و حتی بعضی ها این رو منطقی تر می دونن.

اما باید بگم که معنی اصلی و لغوی حرام زاده اصلا ربطی به نان حرام نداره! این کلمه از همون اول به معنی فرزند نامشروع بوده. یعنی نطفه از راهی غیرقانونی و غیرشرعی بسته شده. اینکه کسی با مال حرام بزرگ بشه، یه بحث دیگه است که تو فرهنگ ما می تونه روی شخصیت فرد تاثیر بذاره، اما باعث نمیشه که بهش حرام زاده بگیم. این دو تا مفهوم توی ذهن مردم گاهی با هم قاطی شدن، اما از نظر ریشه شناسی و معنی اصلی، جدا از هم هستن.

مثلا یه دوستم تعریف می کرد که تو شهرشون، وقتی می خواستن به یکی بگن خیلی زرنگ و کلاش هست، می گفتن عجب حروم لقمه ای! که این هم به نان حروم یا لقمه حروم ربط داره و منظورش همون بدذاتی و زیرکیه منفیه. ولی این واژه با حرام زاده فرق داره، هرچند که تو ادبیات عامیانه ممکنه مفهومشون به هم نزدیک شده باشه.

نگاه مدرن و تغییر دیدگاه ها نسبت به حرام زاده

خب، تا اینجا درباره ریشه ها و کاربردهای سنتی حرام زاده صحبت کردیم. حالا وقتشه که بیایم به زمان حال و ببینیم توی دنیای مدرن، چه دیدگاهی نسبت به این کلمه وجود داره و اصلا چقدر معانی سنتی اون، هنوز کاربرد دارن یا تغییر کردن. دنیای امروز خیلی چیزها رو عوض کرده، از جمله نگاه ما به خانواده و روابط.

تقدس زدایی از خانواده سنتی

توی جوامع سنتی، خانواده یه جایگاه خیلی مقدس داشت و هر چیزی خارج از چارچوب اون، نادرست و ناپسند تلقی می شد. اما با اومدن مدرنیته و گسترش بحث های برابری جنسیتی، نقش زن توی جامعه عوض شد و زن دیگه فقط توی خونه زندانی نشد. کم کم این تفکر شکل گرفت که هر کسی صاحب بدن خودشه و می تونه برای زندگی و روابطش تصمیم بگیره. این تغییرات باعث شد که مفهوم خانواده سنتی که بیشتر بر پایه ازدواج رسمی بود، کمی تقدس خودش رو از دست بده و شکل های دیگه ای از زندگی مشترک و فرزندآوری هم به وجود بیاد.

حقوق بشر و حقوق شهروندی

یکی از مهم ترین دستاوردهای جهان مدرن، گسترش مفهوم حقوق بشر و حقوق شهروندیه. امروز دیگه قوانین دنیا تاکید دارن که هر انسانی، فارغ از نژاد، دین، جنسیت یا شرایط تولدش، از حقوق برابری برخورداره. این یعنی اینکه یه بچه نباید به خاطر شرایطی که پدر و مادرش داشتن یا انتخابی که اون ها کردن، مورد تبعیض قرار بگیره یا از حقوقش محروم بشه. دیگه این دیدگاه که فرزندی به خاطر نامشروع بودن، باید از جامعه طرد بشه یا از ارث و میراث محروم بشه، توی قوانین مدرن جایگاهی نداره. تمام فرزندان، صرف نظر از ازدواج یا عدم ازدواج والدینشون، سرمایه های یک جامعه محسوب می شن و باید از حمایت های قانونی و اجتماعی یکسانی برخوردار باشن.

مفهوم فرزند عشق و فرزندآوری آگاهانه

توی جوامع آزاد و مدرن، نگاه به فرزندانی که خارج از ازدواج رسمی به دنیا میان، خیلی عوض شده. دیگه به جای برچسب حرام زاده یا نامشروع، ازشون با عنوان فرزند عشق یا فرزند خواسته یاد میشه. یعنی مادر یا پدر، با آگاهی و انتخاب خودشون تصمیم گرفتن فرزندی داشته باشن، حتی اگه نخواستن یا نتونستن ازدواج کنن. این دیدگاه تاکید داره که مهم ترین چیز، عشق و مسئولیتیه که والدین نسبت به فرزندشون دارن، نه لزوما چارچوب رسمی ازدواج. البته این مفهوم بیشتر توی کشورهای غربی رواج داره، ولی کم کم تاثیراتش توی جوامع سنتی تر هم دیده میشه.

در جهان مدرن، هیچ کودکی نباید به خاطر شرایط تولدش مورد تبعیض قرار بگیره و مفهوم فرزند عشق جایگزین برچسب های منفی گذشته شده است.

پرهیز از کاربرد واژگان توهین آمیز

یه نکته خیلی مهم توی گفتمان مدرن اینه که باید از به کار بردن واژگانی مثل حرام زاده پرهیز کنیم. چرا؟ چون این کلمه بار منفی، تبعیض آمیز و توهین آمیز خیلی زیادی داره و می تونه آسیب روانی بزرگی به فرد وارد کنه. هیچ انسانی شایسته نیست که به خاطر چیزی که خودش توش هیچ نقشی نداشته، مورد قضاوت یا توهین قرار بگیره. هدف جوامع پیشرفته اینه که به سمت زبانی محترمانه و فراگیر حرکت کنن که هیچ کس رو نفی نکنه و به همه با احترام نگاه کنه. استفاده از این کلمات، نشون دهنده یه طرز فکر قدیمی و متحجرانه هست که باید کنار گذاشته بشه.

فرزندان جنگ و خشونت

متاسفانه توی دنیای پر از جنگ و خشونت امروز، پدیده ای به نام فرزندان ناخواسته ناشی از تجاوز جنسی هم وجود داره، مخصوصا توی مناطق جنگ زده یا جاهایی که قحطی و ناآگاهی بیداد می کنه. مادرانی که قربانی تجاوز جنسی شدن و فرزندانی به دنیا آوردن که خودشون هم از اومدنشون شوکه و ناراحتن. این بچه ها معمولا با چالش های اجتماعی و روانی بی شماری روبرو می شن. این یه واقعیت تلخ از دنیای ماست که نشون می ده چقدر مهمه که به جای برچسب زدن به این فرزندان، به حمایت از اون ها و مادرانشون فکر کنیم. این مسائل نشون میده که شرایط تولد چقدر می تونه پیچیده باشه و ما چقدر باید توی قضاوت هامون محتاط باشیم.

نتیجه گیری

خب، حسابی سفر کردیم و از ریشه های تاریخی و لغوی حرام زاده گفتیم، رفتیم سراغ معانی کنایه ای و دیدگاه های فقهی، سری زدیم به ادبیات کلاسیک و فرهنگ عامه و در آخر هم به نگاه مدرن به این واژه رسیدیم. فهمیدیم که حرام زاده در اصل به فرزندی گفته میشه که خارج از ازدواج رسمی و مشروع به دنیا اومده، اما در گذر زمان و توی بافت های مختلف، معنی های کنایه ای مثل زرنگی، حیله گری یا بدذاتی هم پیدا کرده.

دیدیم که توی فقه اسلامی، احکام خاصی برای این موضوع وجود داره و حتی نسبت دادن این کلمه به کسی، خودش جرم محسوب میشه. توی ادبیات و تاریخ هم رد پای این کلمه رو پیدا کردیم و فهمیدیم که چطور توی شعارها و اصطلاحات عامیانه به کار رفته. اما مهم ترین چیزی که باید یادمون بمونه اینه که توی دنیای امروز، با گسترش حقوق بشر و دیدگاه های مدرن، دیگه جایی برای استفاده از کلمات تبعیض آمیز و توهین آمیز مثل حرام زاده نیست. هیچ کودکی نباید به خاطر شرایط تولدش، که خودش هیچ نقشی توش نداشته، مورد سرزنش یا تبعیض قرار بگیره.

در نهایت، یادمون باشه که زبان ابزار قدرتمندی برای ارتباطه و استفاده مسئولانه از کلمات، می تونه دنیای ما رو جای بهتری برای زندگی کنه. بیایم به سمتی حرکت کنیم که فرهنگ ما، پر از احترام و پذیرش باشه، نه قضاوت و برچسب زنی.